Ιερώνυμος Μπος

9 Αυγούστου 1516 πέθανε: Ιερώνυμος Μπος Ολλανδός ζωγράφος

Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus Bosch, γεννώνυμο: Jheronimus van Aken, περ. 1450 - 9 Αυγούστου 1516) ήταν Ολλανδός ζωγράφος που έζησε την περίοδο της πρώιμης Αναγέννησης. Στην εποχή του θεωρήθηκε ένας "επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών" ενώ περίπου στα 1600, ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως "θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές". Στον 20ό αιώνα, αρκετοί μελετητές του έργου του Μπος απέδωσαν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωγραφική του και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις καταβολές της. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρεαλιστής του 15ου αιώνα ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία.

Βιογραφία

Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων (μεσαίο φύλλο)

Ο Ιερώνυμος Μπος (πραγματικό όνομα Ιερώνυμος φαν Άκεν) γεννήθηκε και έζησε στο Χερτόχενμπος, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του δουκάτου της Βραβάντης που ανήκε στη σφαίρα ηγεμονίας του δούκα της Βουργουνδίας. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και την καλλιτεχνική δραστηριότητα του Μπος προέρχονται από τα δημοτικά αρχεία του Χερτόχενμπος καθώς από τα λογιστικά βιβλία της θρησκευτικής Αδελφότητας της Παναγίας, της οποίας μέλος ήταν και ο Μπος. Η πρώτη αναφορά στον Ιερώνυμο Μπος καταγράφεται το 1474 ενώ ανάμεσα στο 1479 και το 1481 φαίνεται πως νυμφεύτηκε την Aleyt Goyaerts van den Meervenne.

Την περίοδο 1486 - 1487 εμφανίζεται για πρώτη φορά το όνομά του στα αρχεία των μελών της Αδελφότητας της Παναγίας, μία από τις πολυάριθμες αδελφότητες που ανθούσαν κατά το μεσαίωνα και η οποία είχε ως κέντρο λατρείας μία εικόνα της Παναγίας που θεωρείτο θαυματουργή. Αποδεικνύεται πως τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του Μπος ήταν επίσης μέλη της αδελφότητας. Επιπλέον ο Μπος φαίνεται πως φιλοτέχνησε έργα κατά παραγγελία για την αδελφότητα καθώς υπάρχουν επιβεβαιωμένες οικονομικές συναλλαγές για τις περιόδους 1480-1481, 1493-1494 και 1511-1513.

Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν πως ο Μπος ταξίδευσε εκτός της πόλης του, υπάρχουν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες είναι πιθανό να επισκέφτηκε τις νότιες Κάτω Χώρες. Για την καλλιτεχνική παιδεία του Μπος πολύ λίγα είναι γνωστά και θεωρείται πως εκπαιδεύτηκε από τον πατέρα του ή κάποιον άλλο συγγενή του ζωγράφο. Ο θάνατος του Μπος χρονολογείται στα 1516 και αναφέρεται, επίσης, στα αρχεία της Αδελφότητας της Παναγίας. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέστηκε στις 9 Αυγούστου στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.
Έργο

Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων - Παράδεισος

Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων - Κόλαση

Οι επίσημες αναφορές σχετικά με το έργο του Μπος είναι περιορισμένες. Αρκετά έργα του υπήρχαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, όπου η Αδελφότητα της Παναγίας διατηρούσε ένα δικό της περεκκλήσιο, αν και σήμερα δεν υπάρχουν ίχνη τους. Οι περισσότεροι από τους πίνακες που φιλοξενούνται σήμερα σε μουσεία ή ιδιωτικές συλλογές αποτελούν αντίγραφα ή μιμήσεις των πρωτότυπων συνθέσεων του Μπος και μόνο 30 πίνακες και μερικά σχέδια μπορούν με βεβαιότητα να αποδοθούν σε αυτόν. Επιπλέον, ελάχιστα από τα έργα αυτά φέρουν χρονολογία ενώ αρκετά έχουν υποστεί σημαντικές φθορές.

Τα πρώιμα έργα του Μπος έχουν αρκετά κοινά σημεία με την ολλανδική τέχνη της εποχής και ειδικότερα με τις διακοσμήσεις χειρογράφων. Ανάμεσα στους πίνακες που συγκαταλέγονται στην πρώτη περίοδο του Μπος (1470 - 1485) βρίσκονται τα Επιφάνια, το Ίδε ο Άνθρωπος και ο Ταχυδακτυλουργός, έργα που ακολουθούν περισσότερο παραδοσιακά πρότυπα και είναι απλούστερα σε ότι αφορά τη σύνθεση. Ελάχιστα από τα πρώιμα έργα του Μπος διαφέρουν αισθητά από την παραδοσιακή εικονογραφία, αν και λεπτομέρειες των πινάκων προαναγγέλλουν τις μετεγενέστερες καινοτομίες των έργων του.

Ο Μπος φιλοτέχνησε αρκετά τρίπτυχα, τρεις δηλαδή συναρμοσμένους πίνακες, λίγο ή πολύ πάνω στο ίδιο θέμα. Ένα από τα δημοφιλέστερα και σημαντικότερα έργα του είναι ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων, έργο που θεωρείται γενικά ως το σχόλιο του Μπος πάνω στο θέμα του θανάσιμου αμαρτήματος της λαγνείας. Στο αριστερό φύλλο του τρίπτυχου απεικονίζεται ο Αδάμ και η Εύα στον κήπο της Εδέμ, στο μεσαίο φύλλο κυριαρχεί το θέμα των σαρκικών απολαύσεων ενώ στο δεξί φύλλο δεσπόζει η απεικόνιση της Κόλασης.

Η έννοια της αμαρτίας αλλά και το ευρύτερο μεσαιωνικό θέμα της Δευτέρας Παρουσίας (ή διαφορετικά της Τελικής Κρίσης) αποτέλεσαν κεντρικούς άξονες στη θεματολογία του Μπος, που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου θρησκευτικού περιεχομένου. 

9 augustus 1516 Overleden: Jheronimus Bosch Nederlandse schilder Jheronimus Bosch (Jheronimus Bosch, geslachtsnaam: Jheronimus van Aken, ca. 1450 - 9 augustus 1516) was een Nederlandse schilder die leefde tijdens de vroege Renaissance. In zijn tijd werd hij beschouwd als een "uitvinder van monsters en hersenschimmen", terwijl de kunsthistoricus Karel van Mander rond 1600 de schilderijen van Bosch beschreef als "prachtige en vreemde verbeeldingen, vaak huiveringwekkend". In de 20e eeuw gaven verschillende geleerden van Bosch' werk een diepere betekenis aan zijn schilderij en probeerden ze de oorsprong ervan te interpreteren. Hij wordt gekarakteriseerd als een surrealist uit de 15e eeuw, terwijl voor anderen zijn werk occulte praktijken van de middeleeuwse wereld weerspiegelt, zoals alchemie of magie. Biografie De tuin der lusten (middelste blad) Hieronymus Bosch (echte naam Hieronymus van Aken) werd geboren en woonde in Hertochenbos, een van de grootste steden in het hertogdom Brabant die tot de hegemonie van de hertog van Bourgondië behoorde. De meeste informatie over Bosch' leven en artistieke activiteit is afkomstig uit het gemeentearchief van Hertohenbos en uit de rekeningboeken van de religieuze Broederschap van de Maagd Maria, waarvan Bosch ook lid was. De eerste verwijzing naar Jheronimus Bosch dateert van 1474, terwijl hij tussen 1479 en 1481 lijkt te trouwen met Aleyt Goyaerts van den Meervenne. In de periode 1486 - 1487 komt zijn naam voor het eerst voor in de archieven van de leden van de Broederschap van de Maagd Maria, een van de talrijke broederschappen die bloeide tijdens de Middeleeuwen en die als centrum van aanbidding een icoon van de Maagd Maria die als wonderbaarlijk werd beschouwd. Het blijkt dat de meeste familieleden van Bosch ook lid waren van de broederschap. Bovendien lijkt Bosch opdrachten te hebben gegeven voor de broederschap, aangezien er bevestigde financiële transacties zijn voor de perioden 1480-1481, 1493-1494 en 1511-1513. Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat Bosch buiten zijn stad heeft gereisd, zijn er aanwijzingen dat hij mogelijk Zuid-Nederland heeft bezocht. Er is zeer weinig bekend over de artistieke opleiding van Bosch en er wordt aangenomen dat hij werd opgeleid door zijn vader of een ander schilderfamilielid. De dood van Bosch dateert uit 1516 en wordt ook vermeld in de archieven van de Broederschap van de Maagd Maria. De uitvaartdienst werd gehouden op 9 augustus in de kerk van Agios Ioannis. Werk De tuin van aardse geneugten - Paradise De tuin der lusten - Hell Officiële verwijzingen naar het werk van Bosch zijn beperkt. Verschillende van zijn werken bevonden zich in de kerk van Agios Ioannis, waar de Broederschap van de Maagd een eigen kapel had, hoewel er vandaag de dag geen sporen van zijn. De meeste schilderijen in musea of ​​privécollecties zijn kopieën of imitaties van Bosch' originele composities, en slechts 30 schilderijen en enkele tekeningen kunnen met zekerheid aan hem worden toegeschreven. Bovendien dragen enkele van deze werken een datum terwijl verschillende aanzienlijke schade hebben opgelopen. De vroege werken van Bosch hebben veel gemeen met de Nederlandse kunst van die tijd en vooral met versieringen in handschriften. Tot de schilderijen uit de eerste periode van Bosch (1470 - 1485) behoren de Driekoningen, De man en de tovenaar, werken die meer traditionele patronen volgen en eenvoudiger van samenstelling zijn. Weinig vroege werken van Bosch verschillen merkbaar van de traditionele iconografie, hoewel details van de schilderijen een voorbode zijn van zijn latere innovaties. Bosch maakte meerdere triptieken, oftewel drie samengestelde schilderijen, min of meer over hetzelfde onderwerp. Een van zijn meest populaire en belangrijke werken is De tuin der lusten, een werk dat algemeen wordt beschouwd als Bosch' commentaar op het thema van de doodzonde van lust. Het linkerblad van het drieluik stelt Adam en Eva in de Hof van Eden voor, het middelste blad wordt gedomineerd door het thema van vleselijke genoegens terwijl het rechterblad wordt gedomineerd door de afbeelding van de hel. Zowel het begrip zonde als het bredere middeleeuwse thema van de Wederkomst (of anders het Laatste Oordeel) waren centrale assen in Bosch' thematiek, die bijna volledig religieus is.