26 Ιουλίου 1856 (165 χρόνια πριν) γεννήθηκε:
Τζορτζ Μπέρναρντ Σω Ιρλανδός συγγραφέας
Ο
Tζορτζ Μπέρναρντ Σω (Αγγλικά: George Bernard Shaw, 26 Ιουλίου 1856 – 2
Νοεμβρίου 1950) ήταν Ιρλανδός στην καταγωγή και υπήρξε κριτικός,
δραματουργός και θεατρικός συγγραφέας, που τιμήθηκε με το Νόμπελ
Λογοτεχνίας το 1925.
«Δεν ξέρω αν γεννήθηκα τρελός ή
ελαφρόμυαλος· η αλήθεια είναι ότι η βασιλεία μου, δεν ήταν του κόσμου
τούτου. Ένοιωθα απόλυτα κύριος και αυτεξούσιος μόνο στο βασίλειο της
φαντασίας μου και μόνο κοντά στους μεγάλους νεκρούς γνώρισα αληθινά
φιλική ατμόσφαιρα». Έτσι είπε κάποτε αυτοχαρακτηριζόμενος ο μεγάλος
Ιρλανδός, που η γενιά του κρατούσε από τον Μακντώφ, όπως πίστευε, τον
γνωστό Σαιξπηρικό ήρωα του Μάκβεθ.
Ο κορυφαίος Ιρλανδός
δραματουργός γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου 1856, στο υπνοδωμάτιο του
πατρικού του σπιτιού στην οδό Synge 33, στο Δουβλίνο και πέθανε το 1950
στο Έιγιοτ Σαιντ Λώρενς του Χέρτφορντσαϊρ (Ayot St Lawrence in
Hertfordshire), στην Αγγλία. Ήταν από μικροαστική οικογένεια
προτεσταντών: τον Τζορτζ Καρρ Σω (George Carr Shaw), (1814-1885),
αποτυχημένο έμπορο και αλκοολικό και την Ελισάβετ Γκέρλυ (Lucinda
Elizabeth Gurly) (1830-1913), επαγγελματία τραγουδίστρια, μαθήτρια του
Βάνταλερ Λη (George John Vandeleur Lee) και δασκάλα φωνητικής. Ο Τζορτζ
Καρρ Σω καταγόταν από μία οικογένεια που εγκαταστάθηκε ίσως στην
Ιρλανδία στο τέλος του 17ου αιώνα. Η οικογένεια των Σω, αρκετά
αξιοσέβαστη, έχει να επιδείξει τραπεζίτες, κληρικούς, δημόσιους
υπαλλήλους και Βαρωνέτους ακόμη και πολλά άλλα αξιώματα, που οι διάφοροι
Σω κατά καιρούς απέκτησαν. Ο Τζορτζ Καρρ μεγάλωσε με πολλές στερήσεις
και τον ανέθρεψε μία χήρα μητέρα, προστάτιδα 13 παιδιών. Το ένδοξο όμως
όνομα των Σω εξασφάλισε στον Τζορτζ Καρρ αργομισθία σε ένα δικηγορικό
γραφείο του Δουβλίνου και αργότερα ασχολήθηκε με το εμπόριο σιτηρών,
χωρίς όμως επιτυχία, γιατί του έλειπε το εμπορικό δαιμόνιο. Οι διάφορες
ατυχίες δεν τον κλόνισαν ποτέ. Το πηγαίο αυθόρμητο χιούμορ του τον
βοηθούσε να αντιδρά πάντα στις αντιξοότητες της ζωής. Όταν η επιχείρηση
σιτηρών χρεοκόπησε, ο Τζορτζ Καρρ, αντί να απελπιστεί και να χάσει το
θάρρος του, βρήκε την ευκαιρία να γελάσει με την καταστροφή του, σαν να
διασκέδαζε μόνος του με την ιδέα της χρεωκοπίας. Τα πιο σοβαρά ζητήματα
τα αντιμετώπιζε με έμφυτη σατυρική διάθεση και χαριτολογούσε μιλώντας
ακόμα και για τη Βίβλο, παρόλο που ήταν φανατικός προτεστάντης. Ήταν 40
ετών όταν ζήτησε σε γάμο την Ελισσάβετ Γκέρλυ, που είχε ερωτευτεί. Από
το γάμο αυτόν γεννήθηκε ο Μπέρναρντ στις 26 Ιουλίου του 1856. Στο σπίτι
της οδού Άππερ Συνγκ αριθμός 3 στο Δουβλίνο γνώρισε το φως ο διάσημος
σύγχρονος δραματογράφος.
Ο Μπέρναρντ από μικρός κατάλαβε τη δύναμη που
έχει η μοναξιά, που βοηθάει στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας
και του χαρακτήρα. Τον ευχαριστούσε ο τακτικός απογευματινός περίπατος
με την υπηρέτρια του σπιτιού και οι επισκέψεις που έκαναν μαζί σε σπίτια
φίλων της. Θλιβερά ανήλιαγα σπίτια ανθρώπων, που τους μάστιζε η
φτώχεια. Από τότε όπως είπε και ο ίδιος «Μεγάλωνε μέσα μου η απόφαση ν'
αγωνιστώ με όλα μου τα μέσα για την καταπολέμηση της δυστυχίας, για την
ανακούφιση της τάξεως των φτωχών και πασχόντων». Η περιορισμένη ζωή, οι
οικογενειακές στενοχώριες και η έλλειψη κάθε ψυχαγωγίας και τέρψης
χαλύβδωναν τον Σω. Το παράδειγμα του πατέρα του ήταν γι' αυτόν οδηγός:
είχε μάθει πως ήταν αρκετό να μπορείς να βρίσκεις ακόμη και σε ένα
θλιβερό γεγονός την κωμική του πλευρά, για να μην κυριέψει την ψυχή σου
ποτέ η απογοήτευση. Πίστεψε ότι στη ζωή δεν υπάρχουν μεγάλες ανθρώπινες
τραγωδίες, αλλά καταστάσεις τραγικοποιημένες από την ανθρώπινη υπερβολή.
Κάτω από αυτό το πρίσμα θα δει αργότερα και τους ήρωες των Ελλήνων
τραγικών, όπως και τους Σαιξπηρικούς ήρωες. Αυτός ήταν και ο λόγος που
απέφυγε να δώσει τραγικό βάρος στα έργα του· ήταν βέβαιος πως η
τραγικότητα, αν υπάρχει, μπορεί να φανεί και στο απλούστερο καθημερινό
γεγονός, χωρίς να έχει ανάγκη από υπερβολικές, απίθανες και
εξωανθρώπινες καταστάσεις.
Στα 5 του χρόνια, διάβασε την πρώτη
του εφημερίδα και ήρθε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο. Αυτό συνέβη το
1861, όταν οι εφημερίδες ανήγγειλαν το θάνατο του πρίγκιπα Αλβέρτου.
Αργότερα ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος και άλλα γεγονότα της ίδιας
εποχής τράβηξαν το ενδιαφέρον του. Σε πολύ μικρή ηλικία ο Σω πήγαινε
τακτικά στην εκκλησία και παρακολουθούσε τα μαθήματα του Κυριακάτικου
σχολείου. Όμως γρήγορα έδωσε τέλος σε αυτή την συνήθεια, την υποχρεωτική
και επί το πλείστον άχρηστη θητεία, όπως ο ίδιος έλεγε και τη θέση της
πήραν περίπατοι και ξέγνοιαστες ημέρες κάτω από τον πρωινό Κυριακάτικο
ήλιο. Αργότερα έγραψε κάτι πολύ τολμηρό: «Αν οι εκκλησίες ήθελαν να
εκτελούν τον προορισμό τους, έπρεπε χωρίς άλλο να μετατραπούν αυτόματα
σε κέντρα ψυχαγωγίας των εργαζομένων, που θα προσέφεραν σε κατάλληλες
ώρες μουσική, κλασσική ή χορευτική, θα οργάνωναν ακόμη και θεατρικές
παραστάσεις και θα είχαν και ευχάριστα παιχνίδια, από αυτά που αγαπούν
οι νέοι τις ώρες της σχόλης τους. Τώρα, ίσως ο επίσκοπος του Λονδίνου με
αφορίσει, είμαι όμως βέβαιος πως αν εφαρμοζόταν το σύστημα που
προτείνω, ο μισθός του θα ήταν πάλι ο ίδιος, όπως και τώρα. Δεν θα είχε
λοιπόν να πάθει καμία ζημιά»
Στα 16 του, η μητέρα εγκατέλειψε
τον άνδρα της, μετακόμισε στο Λονδίνο και έζησε μαζί με τον Λη και τις
δυο κόρες της, τη Lucinda Frances (1853-1920), τραγουδίστρια μουσικής
κωμωδίας και οπερέτας, και την Elinor Agnes (1854-1876). Ο ίδιος
παρέμεινε στο Δουβλίνο με τον πατέρα του για να τελειώσει το σχολείο,
όπου υπήρξε απρόθυμος μαθητής, και αργότερα εργάστηκε ως υπάλληλος σε
ένα κτηματομεσιτικό γραφείο. Από τον αλκοολισμό του πατέρα ο γιος
κληρονόμησε ακριβώς την αντίθετη στάση, για όλη του τη ζωή. Έμεινε για
να σπουδάσει για μικρό χρονικό διάστημα στο Wesleyan Connexional School,
σχολείο που ανήκε στη Methodist New Connexion, μετά πήγε σε ένα
ιδιωτικό κοντά στο Dalkey, για να μεταφερθεί κατόπιν στο Dublin's
Central Model School και να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Dublin
English Scientific & Commercial Day School. Ως παιδί-μαθητής, αλλά
και άνδρας, είχε πικραθεί πολλάκις από διδασκάλους και διδαχές και
ισχυρίστηκε, σε μια σύνοψη αυτών των εμπειριών του, στο "Cashel Byron's
Profession", πως τα σχολεία δεν είναι οίκοι μόρφωσης τόσον, όσο φυλακές,
με κλειδοκράτορες τους δασκάλους, αλλά και τους ίδιους τους γονείς, με
σκοπό να φυλάξουν εκεί τα βλαστάρια τους.