Ο Νάρθηκας ή η Φέρουλα η κοινή

Ο Νάρθηκας ή η Φέρουλα η κοινή (Ferula communis), ή ο άρτυκας, ή ο γιγαντιαίος μάραθος, στην Κύπρο γνωστός με το όνομα η αναθρήκα, είναι φυτό της οικογενείας των Απιίδων (Apiaceae). Παρά το όνομά του, το φυτό αυτό δεν είναι ένα είδος γνήσιου μάραθου, το οποίο ανήκει σε άλλο γένος (Foeniculum). Είναι ένα ποώδες, πολυετές φυτό, με χοντρό βλαστό και ύψος μέχρι 2,5 με 3 μέτρα. Φυέται δε, στις παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου.Βρίσκεται στα μεσογειακά δάση και τους θαμνότοπους. Στην αρχαιότητα, ήταν γνωστός ως «νάρθηξ» Το φυτό είναι δηλητηριώδες και προκαλεί στα βοοειδή αιμορραγικές ασθένειες.

Περιγραφή

Το φυτό έχει παχύ, γραμμωτό βλαστό, ο οποίος φτάνει μέχρι τα τρία μέτρα σε ύψος. Ο βλαστός περιέχει εντεριώνη, με αποτέλεσμα το εσωτερικό του να σιγοκαίγεται χωρίς να επηρεάζεται ο φλοιός. Τα φύλλα του είναι σύνθετα, λεπτά, πολυσχιδή με γραμμοειδή φυλλάρια και μοιάζουν με αυτά του άνηθου. Είναι μεγάλα, ιδίως αυτά στη βάση. Τα άνθη είναι οργανωμένα σε σκιάδες, οι οποίες αποτελούνται από πολλά λουλούδια. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα, με πέντε πέταλα, και ερμαφρόδιτα.Η επικονίαση του φυτού γίνεται από μύγες. Το φυτό μπορεί να αυτογονιμοποιηθεί. Οι ταξιανθίες του φυτού εμφανίζονται από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Μετά το φυτό ξεραίνεται. Το φυτό προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιξη και αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας. Είναι φωτόφυτο.

Το φυτό παράγει ένα αιθέριο έλαιο με κίτρινο χρώμα. Το κύριο συστατικό σε φυτά που συλλέχθηκαν στην Αλγερία είναι το μυρκένιο και ακολουθεί το α-πινένιο και το β-φυλλανδρένιο. Σε άλλα είδη του γένους Φένουλα, καθώς και στην ποικιλία F. c. glauca, η οποία φύεται στην Ιταλία, το α-πινένιο είναι το κύριο συστατικό του έλαιου, ενώ μοναδική είναι και η παρουσία του β-φυλλανδρένιου ως κύριο συστατικό.

Στη Σαρδηνία, έχουν ταυτοποιηθεί δύο διαφορετικοί χημειότυποι της Φέρουλας της κοινής (Ferula communis): το δηλητηριώδες (ειδικά για τα ζώα, όπως πρόβατα, αίγες, βοοειδή και άλογα) και το μη-δηλητηριώδες.Διαφέρουν τόσο στη σύσταση των δευτερογενών μεταβολιτών όσο και των ενζύμων που περιέχουν.

Το όνομα της φαινολικής ένωσης φερουλικό οξύ, προέρχεται από τη Λατινική ονομασία του γιγαντιαίου μάραθου, από όπου η ένωση μπορεί να απομονωθεί.
Μύθοι και παραδόσεις

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας έκλεψε την φωτιά από τους Θεούς και την μετέφερε στους ανθρώπους μέσα στους κούφιους βλαστούς του νάρθηκα.Ο νάρθηκας ήταν αφιερωμένος κατά την αρχαιότητα στον Διόνυσο και χρησιμοποιούνταν στις τελετές επειδή ήταν ελαφριοί για να φτιάξουν τους θυρσούς. Επειδή οι ξεροί βλαστοί ήταν αρκετά ανθεκτικοί για να χρησιμοποιηθούν ως μπαστούνια αλλά δεν μπορούσαν να βλάψουν κάποιον άνθρωπο, ο Διόνυσος είχε διατάξει όσοι πίνουν κρασί να έχουν μόνο μπαστούνια από νάρθηκα.
Χρήσεις

Το φυτό χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα εξαιτίας της ευλυγισίας, του μαλακού εσωτερικού του και της αντοχής του ώστε να σταθεροποιούν κατάγματα των άκρων. Οι αρχαίοι άνοιγαν τον βλαστό και με αυτόν περιέβαλαν το άκρο που είχε υποστεί κάταγμα. Γι' αυτό το λόγο σήμερα το προστατευτικό των σπασμένων άκρων εκτός από γύψος λέγεται και «νάρθηκας». Μια άλλη χρήση του ήταν να χρησιμεύει ως φιτίλι από τους ναυτικούς, οι οποίοι μπορούσαν να ανάβουν την πίπα τους ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών.Οι βλαστοί χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή επίπλων. 

Narthekas or Ferula the common (Ferula communis), or artykas, or the giant fennel, known in Cyprus by the name of anathrika, is a plant of the Apiaceae family. Despite its name, this plant is not a species of true fennel, which belongs to another genus (Foeniculum). It is a herbaceous, perennial plant, with a thick stem and a height of up to 2.5 to 3 meters. It grows in the coastal areas of the Mediterranean. It is found in the Mediterranean forests and scrublands. In ancient times, it was known as "narthix" The plant is poisonous and causes hemorrhagic diseases in cattle. Description The plant has a thick, linear stem, which reaches up to three meters in height. The stem contains enterion, causing its interior to smolder without affecting the bark. Its leaves are complex, thin, variegated with linear leaflets and resemble those of dill. They are large, especially those at the base. The flowers are arranged in umbels, which consist of many flowers. Its flowers are small yellow, with five petals, and hermaphrodite. The plant is pollinated by flies. The plant can self-fertilize. The inflorescences of the plant appear from April to June. Then the plant dries. The plant prefers well-drained soils and is drought tolerant. It is a photophyte. The plant produces an essential oil with a yellow color. The main component in plants collected in Algeria is myrcene, followed by α-pinene and β-phyllandrene. In other species of the genus Fenula, as well as in the variety F. c. glauca, which grows in Italy, α-pinene is the main component of the oil, while the presence of β-phyllandrene as a main component is also unique. In Sardinia, two different chemotypes of Ferula communis have been identified: the poisonous (especially for animals, such as sheep, goats, cattle and horses) and the non-poisonous. They differ both in the composition of secondary metabolites and of enzymes they contain. The name of the phenolic compound ferulic acid is derived from the Latin name of the giant fennel, from which the compound can be isolated. Myths and traditions According to Greek mythology, Prometheus stole the fire from the Gods and carried it to the people inside the hollow stems of the narthex. The narthex was dedicated in ancient times to Dionysus and was used in ceremonies because they were light to make the doors. Because the dry shoots were strong enough to be used as walking sticks but could not harm a human being, Dionysus had ordered that those who drank wine should only have walking sticks made of narthex. Uses The plant was used in ancient Greece for its suppleness, soft interior and strength to stabilize broken limbs. The ancients opened the stem and surrounded the broken end with it. For this reason, today the protector of broken limbs is called a "splint" in addition to a plaster cast. Another use of it was to serve as a wick by sailors, who could light their pipe regardless of the weather conditions. The stems are also used to make furniture.