Η ‘χρυσή στοά του Αλέξανδρου’

Η ‘χρυσή στοά του Αλέξανδρου’ (Αρχαίοι Θρύλοι του Κιλκίς)
Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Υπάρχει ένας θρύλος. Ένας μύθος. Λένε πως η ιστορία μεταδόθηκε από πάππου προς πάππου. Από την αρχαία εποχή στο Μεσαίωνα. Από τους εντόπιους στους κατακτητές. Κι από αυτούς στους άλλους κατακτητές, στους περαστικούς που διανυκτέρευσαν μια νύκτα στα Κρούσια, στους πρόσφυγες. Μια ισχυρή παράδοση.

Η ιστορία της «Χρυσής στοάς του Αλεξάνδρου», έτσι την ονομάζουν.

Πρόκειται για έναν σκαμμένο χώρο σε αδιευκρίνιστο μέρος κοντά στις αρχαίες Φύσκες. Όταν ενσωματώθηκε η Κρηστωνία στο μακεδονικό κράτος και διαπίστωσε με τα ίδια του τα μάτια ο βασιλιάς τον ορυκτό πλούτο τα έχασε. Έδωσε τότε εντολή η μεγάλη ποσότητα του χρυσού να μην βγει από το βουνό. Να κρατηθεί σε μια στοά, σε ένα δώμα στα έγκατα των Κρουσίων.

Εκεί συγκεντρώθηκε από άλλες στοές ο χρυσός ακατέργαστος. Είχε δοθεί, λένε, εντολή από το βασιλιά (μάλλον θα εννοούν τον Αλέξανδρο τον Α΄) όποιος μιλήσει για αυτό να θανατώνεται αυτοστιγμής. Μόνον αυτός θα έδινε την εντολή για την έξοδό του χρυσού από τη μυστική στοά. Ήταν η κρυφή δύναμη του Μακεδόνα βασιλιά. Γνώριζαν γι’ αυτό ένας ή δύο έμπιστοί του και φυσικά ορισμένοι ορκισμένοι στο όνομά του, μεταλλωρύχοι. Ώσπου έγινε το απροσδόκητο. Μεγάλος σεισμός. Ταρακουνήθηκε όλη η οροσειρά των Κρουσίων και δεκάδες στοές, εκατοντάδες μέτρα μέσα στο βουνό κατέρρευσαν. Σε μια από αυτές βρισκόταν κρυμμένος ο πλούτος του βασιλιά. O Ηρόδοτος εκείνη την εποχή έγραψε για τον ποταμό Ηδωνό ( τον μετέπειτα ονομάζόμενο Εχείδωρο) που πήγαζε από τα υψώματα των Κρουσίων και κατέβαζε ψήγματα χρυσού: « Ἠδωνός καλούμενος · ό έχων (φησί) δώρα χρυσού γαρ καταφέρων ψήγματα, οί εγχώριοι άρύονται, δέρματα αιγών κείραντες και καθιέντες είς τό ύδωρ" Πέρασαν μέρες, μήνες, χρόνια. Ήταν αδύνατο να εντοπίσουν οι μεταλλωρύχοι τη ‘χρυσή στοά’.
Έσκαβαν και προχωρούσαν, συναντούσαν καταποντισμένες στοές, τις άνοιγαν. Τίποτε. Ένας πραγματικός λαβύρινθος με λίγο οξυγόνο, θάνατο και απόλυτο σκοτάδι. Ξανάγινε κι άλλος σεισμός, ίσως μετασεισμός. Οι στοές κατέρρευσαν πλήρως. Η στοά που οδηγούσε στο χρυσό δώμα χάθηκε. Οι μεταλλωρύχοι καταπλακώθηκαν από τα χώματα. Ο βασιλιάς πέθανε. Δεν έμαθε ποτέ για την τύχη του χρυσού του.
Οι μεταλλωρύχοι που έζησαν, πριν πεθάνουν μύησαν τα παιδιά τους στο μεγάλο μυστικό.

Έβαζαν εκατοντάδες δούλους να δουλεύουν μερόνυχτα μέσα στο βουνό για να εντοπίσουν τη μία στοά, τη μοναδική. Η φαντασία οργίαζε. Η χρυσή στοά, λένε, δεν είχε τοιχώματα από βράχο ή χώμα, ήταν όλη ντυμένη με χρυσό. Το μυστικό με τα χρόνια διέρρευσε, από ιστορία, έγινε μύθος, εξελίχθηκε σε παραμύθι και πήρε άλλη τροπή. Λέγεται πως δεκάδες οικογένειες έμειναν ορφανές, καθώς μέσα στις πολυδαίδαλες στοές χάθηκαν μεταλλωρύχοι αναζητώντας το χρυσό δώμα.

Η «Χρυσή Στοά», έγινε γνωστή στις ορφανευμένες οικογένειες ως «Κατάρα του Αλέξανδρου». Μια ονομασία που απέτρεπε σε μελλοντικούς μεταλλωρύχους να ψάξουν για τον περίφημο πολύτιμο μέταλλο του αρχαίου βασιλιά. Κατόπιν ο λαός το έκανε ένα ωραίο παραμύθι. Όπως όλα τα παραμύθια είχε και αυτό το ηθικό δίδαγμα του: η απληστία πολλές φορές πληρώνεται με τη ίδια τη ζωή. Αυτή είναι η ιστορία της χρυσής στοάς. Κι αν αρκετοί αναγνώστες (που κυρίως είναι αναγνώστες εκτός Κιλκίς) με μέμφονται ότι απέκρυψα στις τρεις εκδόσεις του έργου μου, την ιστορία αυτή, ομολογώ πως δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς, πρόκειται για έναν θρύλο, ένα μύθο, ίσως παραμύθι, αφού δεν είναι αποδεδειγμένο ιστορικά. Ο χρυσός πέρα από το μύθο

Είχαμε σημειώσει σε προηγούμενο δημοσίευμά μας πως όταν κατέλαβαν οι Μακεδόνες την περιοχή της Κρηστωνίας δεν βιαιοπράγησαν κατά των Κρηστωναίων ούτε τους έδιωξαν από τον τόπο τους, όπως έκαναν σε άλλους λαούς της περιοχής. Αυτό αναφέρεται από τον Θουκυδίδη, δίχως να δώσει ο ιστορικός κάποια εξήγηση. Η κατάληψη της περιοχής, ανατολικά του Αξιού, από του Μακεδόνες αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για την εξάπλωσή τους. Είχαν τη δυνατότητα, τώρα, να αντλήσουν μεγάλη ισχύ που τους παρείχε αφειδώς η κρηστωνική γη. Εκμεταλλεύτηκαν τα ορυχεία αργύρου και χρυσού. Τα πολύτιμα μέταλλα έδωσαν μια τεράστια ώθηση για την επεκτατική τους πορεία. Ήταν η πρώτη πηγή πλούτου και ισχύος πριν φθάσουν στον χρυσό του Παγγαίου. Πιστεύουμε πως ο λόγος που δεν βιαιοπράγησαν και δεν έδιωξαν τους Κρηστωναίους από τη γη τους ήταν σαφώς η πολύτιμος μεταλλοφόρος περιοχή που ζούσαν.


Μπορεί ποτέ κανείς να διώξει ή να σκοτώσει έμπειρους μεταλλωρύχους που γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια την περιοχή αλλά και την επεξεργασία των ακατέργαστων λίθων όπου βρίσκονταν τα πολύτιμα μέταλλα; Φυσικά όχι! Όπως είναι διαπιστωμένο ο χρυσός στην περιοχής της Κρηστωνίας δεν ήτανε συγκεντρωμένος σε μια φλέβα αλλά διασκορπισμένος και προσκολλημένος σε διάφορα πετρώματα, κυρίως βέβαια στο χαλαζία. Έτσι η επεξεργασία αποτελούσε, την εποχή εκείνη, μια εντελώς ξεχωριστή διαδικασία γνωστή μόνον στους έμπειρους Κρηστωναίους. Και γι’ αυτό η συνεργασία με αυτούς από τον Αλέξανδρο τον Α΄ ήταν απαραίτητη για τη γρήγορη εξόρυξή του μετάλλου. Είναι αυτονόητο πως δεν αναφερόμαστε για τον επιφανειακό χρυσό του Γαλλικού ποταμού αλλά για αυτόν που κρυβόταν στα σπλάχνα του ορεινού όγκου των πηγών του.
Πριν από το 1000 π.Χ. η εκμετάλλευσή του
Η εκμετάλλευσή του άρχισε πριν από το 1000 π.Χ. Ήδη μας είναι γνωστό από την αρχαιολογία πως περί το 900 π.Χ. οι Ευβοείς είχαν εμπορικό κέντρο την αρχαία Σίνδο που βρισκόταν κοντά στη σημερινή Αγχίαλο (μέχρι εκεί έφθανε η θάλασσα και εκεί χυνόταν ο Γαλλικός ποταμός). Σε αυτό το πανάρχαιο εμπορικό κέντρο βρέθηκαν πάρα πολλά κατάλοιπα της εποχής αυτής, ακόμη και χρυσός από την Κρηστωνία κατεργασμένος με αξεπέραστη δεξιοτεχνία Κύρια πηγή προμήθειας χρυσού των Ευβοειτών, λοιπόν, μέχρι και τον όγδοο αιώνα προ Χριστού, ήταν η αρχαία Κρηστωνία. Κάτοικος της περιοχής που εργαζότανε το 1959, στην εξόρυξη χρυσού στα Κρούσια, (του οποίου το όνομα δεν επιθυμώ να σημειώσω) ανέφερε, στον γράφοντα, σε σχετική έρευνα που διενέργησε, πως η εταιρία εξόρυξης γνώριζε για το ‘μύθο του Αλεξάνδρου’, μάλιστα περάσανε και από ειδικό ‘σχολείο’ πως να εντοπίζουν μια αρχαία στοά στον ορεινό όγκο των Κρουσίων.

Επί πρόσθετα το έτος που αναφέρθηκε πιο πάνω, κατά τις ανασκαφές που διενεργούσαν για τον εντοπισμό αρχαίων στοών, βρήκαν, ανατολικά της περιοχής του Παλατιανού, αρχαίο νεκροταφείο. Τότε οι αρχαιότητες του Παλατιανού δεν είχαν, ακόμη, εντοπιστεί.

Όπως, μου ανέφερε ο μεταλλωρύχος και δεν έχω λόγο να μην τον πιστέψω, οι τάφοι ήταν περιποιημένοι και οι σκελετοί έφεραν στα πόδια τους χαλκάδες. Ήταν, δηλαδή, αιχμάλωτοι προφανώς πολέμου που έγιναν δούλοι στα μεταλλεία χρυσού. Την συγκεκριμένη αυτήν εποχή, πριν από εξήντα περίπου χρόνια, διάφοροι επίδοξοι χρυσοθήρες, κυρίως Γερμανοί και Ιταλοί, που ήρθαν στην περιοχή με τη δικαιολογία να ξαναδούν την περιοχή που είχαν πολεμήσει στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, εντοπίστηκαν από χωρικούς να σκάβουν νύχτα σε ορισμένα σημεία του βουνού που είχαν κάποια κοινά χαρακτηριστικά... Χωρικός που γνώριζε τα γερμανικά, κατάλαβε από τις μεταξύ τους συζητήσεις, πως δεν έψαχναν για λίρες που πιθανόν να κρύφτηκαν στην περίοδο της κατοχής αλλά για κάποιο ‘μεγάλο θησαυρό του Αλεξάνδρου’.

Θα ήθελα να σημειώσω, ως κατακλείδα, πως σκοπός του δημοσιεύματος αυτού δεν είναι για να αναζωπυρώσω το ενδιαφέρον των μελλοντικών χρυσοθήρων. Προσπάθησα περιεκτικά να μεταφέρω ένα θρύλο, ένα μύθο που πολλοί μου καταλογίζουν ότι έχω αποκρύψει σκόπιμα από τα κείμενά μου... Μικρές Εκδόσεις Γιῶργος Ἐχέδωρος