Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

 

6 Αυγούστου 1865 πέθανε: Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος Έλληνας πολιτικός

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (Κωνσταντινούπολη, 3 Φεβρουαρίου 1791 - Αίγινα, 6 Αυγούστου 1865) ήταν κυρίαρχη προσωπικότητα στις τάξεις  των εκσυγχρονιστών,, διπλωμάτης και πολιτικός που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου κατά την Επανάσταση και στις πρώτες μετεπαναστατικές δεκαετίες. Έδρασε αρχικά στις παραδουνάβιες ηγεμονίες λαμβάνοντας πολιτικές θέσεις δίπλα στον θείο του Ιωάννη Καρατζά, εγκαταστάθηκε στην Πίζα (αποτελώντας επίλεκτο μέλος του ομώνυμου κύκλου) και στη συνέχεια κατέβηκε στην Ελλάδα για να λάβει μέρος στην επανάσταση του 1821. Αναρριχήθηκε στα ανώτατα αξιώματα σε σύντομο χρόνο αναλαμβάνοντας, διαδοχικά, πρόεδρος της Πρώτης Εθνοσυνέλευσης, του Εκτελεστικού Σώματος και στη συνέχεια του Βουλευτικού. Μετά την επανάσταση ηγήθηκε της αντιπολίτευσης εναντίον του Καποδίστρια, ως εκφραστής της αγγλικής πολιτικής και συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Ελλάδας διατελώντας τέσσερις φορές πρωθυπουργός, εντός της περιόδου 1822 - 1844.

Ο Μαυροκορδάτος είναι μια από τις περισσότερο αμφιλεγόμενες για την κοινή γνώμη προσωπικότητες της Επανάστασης.

Γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1791 στο Μέγα Ρεύμα (νυν Αρναούτκιοϊ, Arnavutköy στα τούρκικα ), προάστιο της Κωνσταντινούπολης, και ήταν γιος του λογίου και αξιωματούχου (ποστέλνικου) στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικολάου Μαυροκορδάτου (1744 - 1818) και της Σμαράγδας Καρατζά[4]. Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από την ισχυρή φαναριώτικη οικογένεια Μαυροκορδάτου, ήταν δε τρισέγγονος του περίφημου Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου του «Εξ Απορρήτων» ενώ από την πλευρά της μητέρας του από την φαναριώτικη Οικογένεια Καρατζά. Η απώτερη καταγωγή της οικογένειας του πατέρα του είναι από τη Χίο. Διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα από οικοδιδάσκαλο και έμαθε από νωρίς να μιλά με εξαιρετική ευχέρεια την τουρκική και τη γαλλική. Την περίοδο 1807-1811 σπούδαζε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.

Το 1812 ο θείος του Ιωάννης Καρατζάς ανήλθε στο αξίωμα του ηγεμόνα της Βλαχίας και τον προσλαμβάνει γραμματέα του. Σύντομα όμως ο Μαυροκορδάτος διακρίνεται και προάγεται στο αξίωμα του ποστέλνικου. Το 1818 και συγκεκριμένα στις 29 Σεπτεμβρίου ο Ιωάννης Καρατζάς, φοβούμενος για τη ζωή του, αναχωρεί από το Βουκουρέστι συνοδευόμενος από την οικογένειά του και διαφόρους αυλικούς, μεταξύ των οποίων και ο Μαυροκορδάτος.

Πρώτος σταθμός των φυγάδων ήταν η Γενεύη της Ελβετίας, όπου παρέμειναν για ένα εξάμηνο. Εκεί ο Μαυροκορδάτος παρακολούθησε μαθήματα οχυρωματικής, τα οποία θα εφάρμοζε αργότερα στο Μεσολόγγι. Έπειτα αναχώρησαν για την Πίζα της Ιταλίας, όπου συνάντησαν τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο Ουγγροβλαχίας, στου οποίου το σπίτι εγκαταστάθηκαν. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του παρακολούθησε μαθήματα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο και έλαβε μέρος σε επαναστατικές διεργασίες δημιουργώντας τον λεγόμενο «Κύκλο της Πίζας», ο οποίος διαδραμάτισε παρασκηνιακό ρόλο στην εξέλιξη της επανάστασης του '21. Το 1819 ο Μαυροκορδάτος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Τσακάλωφ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στην Πίζα μαζί με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο.β[›] Ο «κύκλος της Πίζας» θεωρούσε ότι η επανάσταση απαιτούσε περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερη προετοιμασία, ενώ ήταν αντίθετος στην τοποθέτηση του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας. Στην Πίζα ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ανέπτυξε στενούς φιλικούς δεσμούς με τον Άγγλο ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ και τη σύζυγό του, συγγραφέα, Μαίρη Σέλλεϋ, στην οποία δίδασκε αρχαία ελληνικά. Μέσω της γνωριμίας του με τον Σέλλευ διοχέτευσε στον βρετανικό τύπο δύο επιστολές με σχόλια για την ελληνική επανάσταση, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στην Morning Chronicle, την εφημερίδα με την μεγαλύτερη κυκλοφορία της εποχής, και στο περιοδικό Examiner. Η φιλική αυτή σχέση φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην σταδιακή απόσυρση της αφοσίωσής του προς τον ρόλο της Ρωσίας και στην επιφυλακτική στροφή του προς τα βρετανικά συμφέροντα. Λίγο μετά την φυγή του Μαυροκορδάτου για την επαναστατημένη Ελλάδα, ο Σέλλευ του αφιέρωσε το ποίημα «Ελλάς: στην Εξοχότητά του πρίγκιπα Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο» (Hellas: «To His Excellency Prince Alexander Mavrocordato»), που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 1821, εις ένδειξι "θαυμασμού, συμπάθειας και φιλίας".

Την περίοδο της παραμονής του στην ιταλική χερσόνησο έγραψε στα γαλλικά το έργο «Συνοπτικά περί Τουρκίας» (Coup d’ oeil sur la Turquie), το οποίο δεν εξέδωσε λόγω των φιλελεύθερων ιδεών που εξέφραζε, έστειλε όμως αντίγραφα σε διάφορες προσωπικότητες.

Με το ξέσπασμα της επανάστασης του '21 ο Μαυροκορδάτος εξόπλισε ένα πλοίο, έπλευσε από το Λιβόρνο στην Μασσαλία, πήρε μαζί του Έλληνες της Ευρώπης και φιλέλληνες και ανεχώρησε για την Πάτρα πιστεύοντας ότι είχε ελευθερωθεί. Στην πορεία όμως έμαθε ότι βρισκόταν ακόμα στα χέρια των Οθωμανών γι' αυτό εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι. Εκεί άρχισε αμέσως τις ενέργειες για τοπική πολιτική οργά­νωση. Συναντάται με τον Δημήτριο Υψηλάντη τον Αύγουστο του '21, ορίζεται πληρε­ξούσιός τουγ[›] και συγκαλεί την «Συνέλευσιν της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος» της οποίας εκλέγεται πρόεδρος. Η διαφωνία του με τον Δημήτριο Υψηλάντη και η επακόλουθη συμμαχία του με τους προεστούς του δίνουν την ευκαιρία αλματώδους προώθησης: εκλέγεται πρόεδρος της πρώτης Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου (που την 1η Ιανουαρίου 1822 ψήφισε το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος» και στις 15 Ιανουαρίου εξέδωσε την περίφημη «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους»), πρόεδρος την ίδια μέρα του Εκτελεστικού Σώματος και αργότερα του Βουλευτικού. Η σύντομη Διακήρυξη που προτάσσεται στο «Προσωρινό Πολίτευμα» («πεμπτουσία της αρχής των εθνοτήτων») συντάχθηκε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον στενό του συνεργάτη Αναστάσιο Πολυζωίδη.

Αλλά οι θεσμοί και τ’ αξιώματα δεν ήταν αυτό που πρωτίστως χρειαζόταν η Ελλάδα. Έτσι ο Μαυροκορδάτος για να δυναμώσει τη θέση του και να εφαρμόσει τις περί συγκεντρωτικής εξουσίας ιδέες του αποφάσισε ν’ αναλάβει και στρατιωτική δράση.

Η επιτυχία όμως στον στρατιωτικό τομέα δεν ήταν ανάλογη με αυτήν στον πολιτικό. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, που πίστευε ότι αν πετύχαινε μια περιφανή νίκη εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων θα κατάφερνε να επισκιάσει τους οπλαρχηγούς και να αποκτήσει ακόμα περισσότερο κύρος, οργάνωσε εκστρατεία στην Ήπειρο, η οποία οδήγησε στην αποτυχημένη μάχη του Πέτα. Είναι πάντως ο μόνος πρωθυπουργός που έλαβε προσωπικά ενεργό μέρος σε (τρεις) πολεμικές επιχειρήσεις.

Την άνοιξη του 1822 ο Χουρσίτ Πασάς ύστερα από διαταγή της Πύλης αναχώρησε για την Πελοπόννησο και την Ήπειρο· αρχηγός των τουρκικών δυνάμεων διορίστηκε ο Ομέρ Βρυώνης με εντολή να πολιορκήσει το Σούλι. Πολύ πριν από την εκδήλωση της τουρκικής επίθεσης εναντίον των Σουλιωτών, η κυβέρνηση λάμβανε εκκλήσεις από την Ήπειρο για αποστολή ενισχύσεων. Επικεφαλής της εκστρατείας ήταν ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος, ο οποίος συγκέντρωσε στρατό 3.000 ατόμων καθώς και σώμα Φιλελλήνων η αρχηγία των οποίων ανατέθηκε στον Γερμανό αξιωματικό Κάρολο Νόρμαν. Η πρώτη νικηφόρα μάχη δόθηκε στο Κομπότι της Άρτας στις 10 Ιουνίου. Τρεις εβδομάδες αργότερα στα υψώματα του Πέτα τα δύο στρατεύματα ήρθαν σε αποφασιστική σύγκρουση αλλά στην κρίσιμη στιγμή της μάχης ο οπλαρχηγός Γώγος Μπακόλας, όπως κατηγορήθηκε αργότερα, άφησε τους Τούρκους να περάσουν και οι Έλληνες βρέθηκαν σε δεινή θέση. Ο Μαυροκορδάτος, όντας 6 ώρες μακριά από τον τόπο της μάχης, δεν μπορούσε να δώσει οδηγίες για οργανωμένη υποχώρηση (αλλά κι αυτές που είχε δώσει δεν εισακούστηκαν) με αποτέλεσμα Έλληνες και Φιλέλληνες να υποστούν πανωλεθρία. Εξοντώθηκαν τα δύο τρίτα των φιλελλήνων, οι μισοί Επτανήσιοι και το ένα τρίτο του Τακτικού, που ήταν και ο πρώτος τακτικός ελληνικός στρατός. Τα λάθη του Μαυροκορδάτου σε συνδυασμό με την προδοσία του Μπακόλα οδήγησαν όχι μόνο στην ήττα των Ελλήνων αλλά και στην διάλυση των οργανωμένων ελληνικών δυνάμεων της περιοχής, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να προελάσουν μέχρι το Μεσολόγγι το οποίο και πολιόρκησαν.

August 6, 1865 died: Alexandros Mavrokordatos Greek politician Alexandros Mavrokordatos (Istanbul, February 3, 1791 - Aegina, August 6, 1865) was a dominant figure in the ranks of the modernists, a diplomat and politician who played an important role in the political life of the country during the Revolution and in the first post-revolutionary decades. He first worked in the Danubian hegemonies taking political positions next to his uncle Ioannis Karatzas, settled in Pisa (being an elite member of the circle of the same name) and then went down to Greece to take part in the revolution of 1821. He climbed to the highest positions in a short time assuming, successively, president of the First National Assembly, the Executive Body and then the Parliament. After the revolution, he led the opposition against Kapodistrias, as an exponent of English politics and actively participated in the political life of Greece, serving four times as prime minister, within the period 1822 - 1844. Mavrokordatos is one of the most controversial figures of the Revolution for public opinion. He was born on February 3, 1791 in Mega Reuma (now Arnavutköy, Arnavutköy in Turkish), a suburb of Constantinople, and was the son of the scholar and official (postman) in the Transdanubian dominions of Nikolaos Mavrokordatos (1744 - 1818) and Smaragda Karatza[4]. On his father's side he came from the powerful Phanariot family of Mavrokordatos, and he was the great-grandson of the famous Alexander Mavrokordatos of "Ex Aporeton", while on his mother's side from the Phanariot Karatza Family. The most distant origin of his father's family is from Chios. He was taught his first letters by a tutor and early learned to speak Turkish and French with exceptional fluency. In the period 1807-1811 he studied at the Great School of Genos. In 1812 his uncle Ioannis Karatzas rose to the position of ruler of Wallachia and hired him as his secretary. Soon, however, Mavrokordatos distinguished himself and was promoted to the position of postman. In 1818, specifically on September 29, Ioannis Karatzas, fearing for his life, leaves Bucharest accompanied by his family and various courtiers, including Mavrokordatos. The fugitives' first stop was Geneva, Switzerland, where they stayed for six months. There, Mavrokordatos attended fortification courses, which he would later apply in Messolonghi. Then they left for Pisa, Italy, where they met Metropolitan Ignatius of Hungary, in whose house they settled. During his stay he attended medical courses at the University and took part in revolutionary processes creating the so-called "Circle of Pisa", which played a behind-the-scenes role in the development of the 21st revolution. In 1819, Mavrokordatos was initiated into the Philiki Etairia by Tsakalov, who had visited him in Pisa together with Panagiotis Anagnostopoulos.b[›] The "Pisa circle" considered that the revolution required more time and greater preparation, while he was opposed to placement of Alexandros Ypsilantis in the leadership of Philiki Etairia. In Pisa, Alexandros Mavrokordatos developed close friendships with the English poet Percy Shelley and his writer wife, Mary Shelley, to whom he taught ancient Greek. Through his acquaintance with Shelley he channeled to the British press two letters with comments on the Greek revolution, which were published in the Morning Chronicle, the largest circulation newspaper of the time, and the Examiner magazine. This friendly relationship seems to have played an important role in his gradual withdrawal of devotion to the role of Russia and his cautious turn towards British interests. Shortly after Mavrocordatos fled to the revolutionary Greece, Shelley dedicated to him the poem "Hellas: to His Excellency Prince Alexander Mavrocordato" (Hellas: "To His Excellency Prince Alexander Mavrocordato"), published in November 1821, in reference to " of admiration, sympathy and friendship". During his stay in the Italian peninsula, he wrote in French the work "Summaries on Turkey" (Coup d'oeil sur la Turquie), which he did not publish because of the liberal ideas it expressed, but he sent copies to various personalities. With the outbreak of the revolution of '21, Mavrokordatos equipped a ship, sailed from Livorno to Marseilles, took with him European Greeks and philhellenes and left for Patras believing that he had been liberated. Along the way, however, he learned that it was still in the hands of the Ottomans, so he settled in Messolonghi. There he immediately began the actions for local political organization. He meets with Dimitrios Ypsilantis in August '21, is appointed his proxy [›] and convenes the "Assembly of the Western s Herso Hellados" of which he is elected president. His disagreement with Dimitrios Ypsilantis and his subsequent alliance with the provosts give him the opportunity to leap forward: he is elected president of the first National Assembly of Epidaurus (which on January 1, 1822 voted for the "Provisional Government of Greece" and on January 15 issued the famous "Declaration of the Independence of the Greek Nation"), president on the same day of the Executive Body and later of the Parliament. The short Declaration put forward to the "Provisional Government" ("quintessence of the principle of ethnicities") was drafted by Alexandros Mavrokordatos and his close associate Anastasios Polyzoidis. But institutions and offices were not what Greece primarily needed. Thus, in order to strengthen his position and implement his ideas about centralized power, Mavrokordatus decided to undertake military action. However, the success in the military field was not commensurate with that in the political field. Alexander Mavrokordatus, who believed that if he achieved a glorious victory against the Turkish troops he would be able to overshadow the chieftains and gain even more prestige, organized a campaign in Epirus, which led to the unsuccessful battle of Peta. However, he is the only prime minister who personally took an active part in (three) military operations. In the spring of 1822, Hursit Pasha, following an order from the Gate, left for the Peloponnese and Epirus; Omer Bryonis was appointed commander of the Turkish forces with orders to besiege Souli. Long before the Turkish attack against the Souliots, the government received calls from Epirus to send reinforcements. The campaign was led by Mavrokordatos himself, who gathered an army of 3,000 people as well as a body of Philhellenes whose leadership was entrusted to the German officer Charles Norman. The first victorious battle was fought at Komboti of Arta on June 10. Three weeks later on the heights of Peta the two armies came to a decisive clash but at the critical moment of the battle the commander Gogos Bakolas, as was later accused, let the Turks pass and the Greeks found themselves in a dire position. Mavrokordatos, being 6 hours away from the battle site, could not give instructions for an organized retreat (but even those he had given were not heeded) as a result of which Greeks and Philhellenes were massacred. Two-thirds of the Philhellenes, half of the Iptanesians and one-third of the Regulars, which was also the first regular Greek army, were exterminated. The mistakes of Mavrokordatus combined with the treachery of Bakolas led not only to the defeat of the Greeks but also to the disintegration of the organized Greek forces in the region, with the result that the Turks advanced as far as Messolonghi which they besieged.