Μεσολόγγι- Επαναστάσεις - Έξοδος

Η άφιξη του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι ελαιογραφία Θ. Βρυζάκη

Ιστορία. 

Η πόλη χτίστηκε στην περίοδο της τουρκοκρατίας και αναπτύχτηκε σημαντικά στους τελευταίους αιώνες της σκλαβάς. Η ονομασία της πόλης, σύμφωνα με την άποψη του Σπ. Τρικούπη, προέρχεται από το μέσο και λόγγος- άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ονομασία προέρχεται από το δαλματικό Messo Laghi, που σημαίνει λιμνοχώρι. Πάντως οι πρώτοι κάτοικοι ήταν Δαλματοί πειρατές • αργότερα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, και στη σημερινή συνοικία Καλύβια, οι κάτοικοι του χωριού Χίλια Σπίτια, εξαιτίας της καταστροφής του οικισμού τους. Η κύρια ασχολία των κατοίκων αυτών ήταν η ναυτιλία και η αλιεία- Αρχικά η πόλη ήταν στην κυριαρχία των Ενετών- το 1700 και μετά από συμφωνία του σουλτάνου Μουσταφά και των Ενετών, πέρασε στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Συχνές ήταν οι εξεγέρσεις των Μεσολογγιτών. Το 1770, κατά την Επανάσταση του Ορλόφ, οι Μεσολογγίτες ξεσηκώθηκαν, Οι Τούρκοι αποχώρησαν από το Μεσολόγγι, όπου σχηματίστηκε κυβέρνηση από τους Παναγιώτη Παλαμά, Ανδρέα Καλογεράκη και Αναστάσιο Γουλιμή, μέχρι που έφτασαν αλβανικά στίφη, που πυρπόληων την πόλη και κρέμασαν τους αρχηγούς της εξέγερσης. Με την πυρπόληση καταστράφηκαν αρκετά κτήρια ανάμεσα στα οποία και η Παλαμαϊκή Σχολή. Η πόλη ανοικοδομήθηκε γρήγορα και από το 1804 ως το 1820 ήταν κάτω από την εξουσία του Αλή πασά των Ιωαννίνων. Στο διάστημα αυτό έγινε το μικρό στο νησί Βασιλάδι και η εκβάθυνση της λιμνοθάλασσας από το Βασιλάδι μέχρι το Αιτωλικό. Το 1820 κυριεύτηκε από τον Μπαμπά πασά.

Η επανάσταση των Μεσολογγιτών κατά των Τούρκων κηρύχτηκε στις 20 Μαΐου του 1821, με πρωταγωνιστές τον προύχοντα και φιλικό Αναστάσιο Παλαμά και τον αρματολό του Ζυγού Δημήτρη Μακρή και με συνεργάτες τους Ιωάννη Τρικούπη, Θανάση Ραζηκώτσικα και Συμεών Τρικούπη (γιατρό). Αρχικά τη διοίκηση της πόλης ανέλαβε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και την αρχηγία των στρατευμάτων ο Μάρκος Μπότσαρης  Αρκετοί ήταν οι φιλέλληνες που έφτασαν στην πόλη ( Ιταλός Δάνα, Πολωνός Μιρζέβσκι, Ελβετός Σεβαλιέ, Γερμανός Νόρμαν κά.) έφτασαν και ενισχύσεις από την Κεφαλλονιά με το Σταύρο Πανά και από την Πελοπόννησο με τους Γενναίο Κολοκοτρώνη, Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και Γιατράκο. O στρατός αυτός κατευθύνθηκε στην Ήπειρο για ενίσχυση του εκεί αγώνα και μετά την ήττα του Πέτα και το θάνατο του Μαυρομιχάλη, ξαναγύρισε οτο Μεσολόγγι για να οχυρώσει την πόλη και να αποκρούσει τα τουρκικά στρατεύματα που κατευθύνονταν στην Πελοπόννηοο. Στις 20 Μαΐου 1822, τα ελληνικά στραγιωτικά σώματα κατόρθωσαν να αποκρούσουν με επιτυχία την επίθεση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου με το Γιουσούφ πασά στο Βασιλάδι, και μετά από αντεπίθεση του Δημήτρη Μακρή με 800 αγωνιστές, εξανάγκασαν τον εχθρό να επιστρέψει στις βάσεις του.

Η Πρώτη πολιορκία 

 Οι Μεσολογγίτες, εξαιτίας του ότι η πόλη τους δε διέθετε κανένα φυσικό οχυρωματικό σημείο, έκαναν μικρό οχύρωμα στο λαιμό της χερσονήσου  της πόλης με χαντάκι βάθους 1.20 μ. και πλάτους 2μ. Με τα χώματα της εκσκαφής έκαναν χωμάτινο οχυρό όχι ψηλότερο από 1.80μ. Μετά την πτώση του Σουλίου, ο Ομέρ Βρυώνης κι ο Κιουταχής, με 11.0ΟΟ στρατό, κατέβηκαν στη δυτική Στερεά με προορισμό την Πελοπόννησο. Το Μεσολόγγι ήταν το προπύργιο. Προστατευόταν από το χαντάκι, το μικρό τείχος, 14 τηλεβόλα παλιού τύπου και από 500- 600 άντρες, με αρχηγούς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, το Μάρκο Μπότσαρη, το Δημήτρη Μακρή και το Θανάση Ραζηκώτοικα. Αρχικά πολλοί οπλαρχηγοί πρότειναν να εγκαταληφθεί η πόλη. όμως υπερίσχυσε η αντίθετη άποψη, του Μαυροκορδάτου και του Μπότσαρη. Τα γυναικόπαίδα προωθήθηκαν στα Εφτάνησα και ετοιμάστηκαν όλοι για να δεχτούν την επίθεση. Στις 25 Οκτωβρίου 1822 οι δυο πασάδες ( Ομέρ και Κιουταχής) πολιόρκησαν την πόλη από την ξηρά και o Γιουσούφ πασάς των Πατρών από τη θάλασσα, Για να κερδίσουν χρόνο οι Έλληνες μέχρι που να δεχτούν ενισχύσεις, άρχισαν συνεννοήοεις για την παράδοση, που κράτησαν μέχρι τον ερχομό του Μιαούλη με 1700 πολεμιστές και αρκετά τρόφιμα και πολεμοφόδια, οπότε διακόπηκαν οι διαπραγματεύσεις. Από τους Τούρκους ορίστηκε η έφοδος για τη νύχτα των Χριστουγέννων (1822). Το σχέδιο έγινε γνωστό στους Έλληνες από τον κυνηγό του Ομέρ Βρυώνη Γιάννη Γούναρη. Η επίθεση πραγμπτοποιήθηκε. Οι 2250 άντρες της πόλης με 2 κονονιοφόρια πλοιάρια στις άκρες των οχυρωμότων απέκρουσαν με επιτυχία την επίθεση και λύθηκε η πολιορκία στις 31 Δεκεμβρίου 1822. Στη λύση της πολιορκίας ουντέλεσσι ακόμα ο βαρύς χειμώνας, η πείνα, οι στερήσις και η είδηση για τον ερχομό του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Στο γυρισμό τους οι Τούρκοι κατηδιώχτηκαν από τους Έλληνες μέχρι τον Αχελώο, όπου πολλοί πνίγηκαν.

Τον Ιούνιο του 1823 τοποθετήθηκε έπαρχος ο Κωνσταντίνος Μεταξάς. Την εποχή αυτή ο πληθυσμός της πόλης έφτανε τις 6.000, από τους οποίους οι 1ΟΟΟ ήταν πολεμιστές. Ανακαινίστηκε στο μεταξύ και το οχύρωμα από το Μιχαήλ Κοκκίνη και το Σταύρο Κουτζούκη. Ως πολεμικός φροντιστής είχε διοριστεί ο Μήτρος Δεληγεώργης. Το Γενάρη του 1824 αποβιβάστηκε στην πόλη ο λόρδος Βύρωνας.

Η Δεύτερη πολιορκία

 Το 1825 0 Κιουταχής πήρε εντολή από το σουλτάνο να καταλάβει το Μεσολόγγι. Χωρίς να συναντήσει αντίσταση, ο Τούρκος πασάς έφτασε με 20 ΟΟΟ στρατό, στις 20 Απριλίου 1825, μπροστά οτο Μεσολόγγι και άρχισε την πολιορκία. Η φρουρά της πόλης αριθμούσε 3000 πολεμιστές, οι οποίοι με ενισχύσεις άλλων οπλαρχηγών της περιοχής έφτασαν τις 4.000. Υπήρχαν κοι 8,000-9.000 γυναικόπαιδα.  Στη διάθεσή τους οι Έλληνες είχαν 8 προμαχώνες και 48 κανόνια. Η δύναμη των Τούρκων, μετά την ενίσχυση του τουρκικα) στόλου, έφτασε τις 30.000, γεγονός που τους επέτρεπε να κάνουν συνεχείς επιθέσεις, από ξηρά και θάλασσα. Η θέση των πολιορκημένων άρχισε να γίνεται δύσκολη ως τον Ιούλιο του 1825, οπότε έφτασε ο Μιαούλης με τρόφιμα και πολεμοφόδια, Επιχείρησαν έξοδο και προξένησαν μεγάλες ζημιές στον εχθρό. O Κιουταχής βρέθηκε σε δύσκολη θέση (έλλειψη τροφών, επιδημίες κ λπ,) και αποσύρθηκε στους πρόποδες του Ζυγού, περιμένοντας ενισχύσεις. Πράγματι έφτασε ο Ιμπραήμ με 15,000 άντρες και κοντά στον Κιουταχή, στον οποίο δήλωσε ειρωνικά ότι θα καταλάβει το «μικρό αυτό φράχτη σε 15 μέρες». Διέταξε γενικό αποκλεισμό και άρχισε επιθέσεις με βομβαρδισμούς, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στη συνέχεπ ζήτησε τη συνεργασία και του Κιουταχή και άρχισαν πιο συντονισμένες επιθέσεις. Στο μεταξύ ο Μιαούλης κατόρθωσε ξανά να εφοδιάσει την πόλη με τρόφιμα και πολεμοφόδια Οι εχθροί κατόρθωσαν να καταλάβ0υν το Βασιλάδι και το Ντολμά, στην προσπάθειά του όμως ο Κιουταχής να καταλάβει την Κλείσοβα απέτυχε, πληγώθηκε ο ίδιος και σκοτώθηκε ο Χουσεϊν με 1200 Αιγύπτιους. Η θέση των πολιορκημένων έγινε πολύ δύσκολη  o Μιαούλης δεν κατόρθωσε να τους ξαναφέρει ενισχύσεις. Οι τροφές σώθηκαν και αναγκάστηκαν να τρέφονται με τα μεταφορικά τους ζώα, ακόμα και με σκύλους, γάτες, ποντικούς, σκουλήκια, φύκια κ λπ. Είχαν καταντήσει σκελετοί, πολλοί πέθαιναν στους δρόμους από δυσεντερίες και άλλες ασθένειες, Όμως, καμιά συζήτηση δε γινόταν για παράδοση ή συνθηκολόνηση.

Η ηρωική Έξοδος

  Ό,τι δεν πέτυχε ο τουρκοαιγυπτιακός στρατός με τα όπλα πέτυχε με τον αποκλεισμό. Οι αρχηγοί της φρουράς, στις 6 Απριλίου 1826, μετά αό σύσκεψη (πρόεδρος  o επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ) αποφάσισαν ομόφωνα την Έξοδο, ορίζοντάς την για τις 10 Απριλίου• θα έμεναν στην πόλη 600 άρρωστοι το γέρο Πρόκριτο Χρίστο Καψάλη, αποφασισμένοι να πεθάνουν. Τα μεσάνυχτα της 10ης Απριλίου (ξημερώνοντας των Βαΐων), 3.000 πολεμιστές και γυναικόπαιδα βγήκαν από το φρούριο χωρισμένοι σε 3 σώματα, αρχηγούς το Νότη Μπότσαρη, τον Κίτσο Τζαβέλα και το Δημήτρη Μακρή, με κατεύθυνση τα στρατόπεδεα του Καραϊσκάκη και του Κ Μακρή. Το σχέδιο, γνωστό στους Τούρκους, απέτυχε. Ενώ δεν είχαν βγει ατό την πόλη όλοι οι Μεσολογγίτες, δέχτηκαν επίθεση Σώθηκαν τελικά 1.300 (μεταξύ τους 13 γυναίκες και 3 παιδιά), Πολλοί, από σύγχυση, γύρισαν στην πόλη, όπου αποδεκατίστηκαν. Την τραγωδία επισφράγισε ο γερο-Καψάλης με την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης. Την  επομένη το απόρθητο Μεσολόγγι ήταν ένας σωρός από ερείπια, όπου κείτονταν χιλιάδες πτώματα των «ελεύθερων πολιορκημένων»,

Η πτώση του Μεσολογγιού ισοδυναμούσε με νίκη η διεθνής κοινή γνώμη θαύμασε την άμυνα και την απελπισμένη Έξοδο και τονώθηκε το φιλελληνικό ρεύμα  Διάσημοι καλλιτέχνες και ποιητές αποθανάτισαν την Έξοδο όπως ο Ουγκό, ο Γκέτε. ο Ντελακρουά ο Δαβίδ ντ Ανζέ ο Ευγένιος ντε Λανσάκ κ.α.

Το Μεσολόγγι παραδόθηκε στους Έλληνες στις 2 Μαΐου 1829. οι διασκορπισμένοι ΝΕοολογγίτες ξαναγύρισαν και την ανοικοδόμησή του. Συστήθηκε ως δήμος το 1835 και από το 1937 ονομάζεται Δήμος της ιεράς πόλεως Μεσολογγίου». Η σφραγίδα του δήμου έχει για σήμα τη Νίκη στις επάλξεις του φρουρίου. 

πηγή εγκυκλοπαίδιεια Επιστήμη & Ζωή