12 Αυγούστου 1827 πέθανε: Ουίλλιαμ Μπλέηκ Άγγλος ποιητής και ζωγράφος
Ο Ουίλιαμ Μπλέικ (
αγγλ. William Blake,
28 Νοεμβρίου 1757 –
12 Αυγούστου 1827) ήταν ένας από τους σημαντικότερους
Άγγλους ποιητές και παράλληλα
ζωγράφος, χαράκτης, εικονογράφος, μυστικιστής και οραματιστής.
Χαρακτηρίζεται συχνά ως ο «Προφήτης» της αγγλικής
λογοτεχνίας
και υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους πλέον εκκεντρικούς και
πολύπλευρους καλλιτέχνες. Αν και στην εποχή του χλευάστηκε ως παράφρων,
σήμερα τιμάται ως μεγαλοφυΐα και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μείζονες
ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Νεανικά χρόνια
Ο Ουίλιαμ Μπλέικ γεννήθηκε στο
Λονδίνο
και η οικογένειά του ανήκε στη μεσαία τάξη. Ο πατέρας του Τζέiμς Μπλέικ
ήταν αξιοσέβαστος έμπορος και μητέρα του ήταν η Catherine Hermitage. Οι
γονείς του συνειδητοποίησαν από νωρίς πως το τρίτο από τα συνολικά
πέντε παιδιά τους, διέθετε έντονη καλλιτεχνική κλίση και προσπάθησαν να
βοηθήσουν τον Μπλέηκ προς αυτή την κατεύθυνση. Επέτρεψαν μάλιστα να
εγκαταλείψει το συμβατικό σχολείο σε ηλικία δέκα ετών ώστε να αρχίσει να
παρακολουθεί μαθήματα σε σχολή ζωγραφικού σχεδίου. Από μικρός, όπως
ομολογούσε ο ίδιος βυθιζόταν σε εκστατικά οράματα.
[1] Από την ηλικία των δώδεκα μόλις ετών ξεκίνησε να γράφει ποιήματα. Τον Αύγουστο του
1772,
ο χαράκτης James Basire του προσέφερε θέση μαθητευόμενου, γεγονός που
θεωρείται σημαντικό στην μετέπειτα εξέλιξη του Μπλέικ. Συνολικά
μαθήτευσε για επτά χρόνια και στο διάστημα αυτό εκπαιδεύτηκε σε όλες τις
διαφορετικές χαρακτικές μεθόδους και τεχνικές. Παρά την κατάρτιση του,
αποφάσισε να μαθητεύσει και στη σχολή ζωγραφικής της Βασιλικής
Ακαδημίας, το
1779. Ένα χρόνο αργότερα, το
1780, παρουσιάστηκε δημόσια ένα υδατογράφημα του Μπλέικ, στην ετήσια έκθεση της Ακαδημίας.
Το
1782
ο Μπλέικ γνωρίστηκε με τον John Flaxman, ο οποίος επρόκειτο να γίνει
προστάτης του. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε την Catherine Boucher, ένα
φτωχό και αναλφάβητο κορίτσι, την οποία ο Μπλέικ θα εκπαίδευε, όχι μόνο
στη γραφή και την ανάγνωση, αλλά και στη χαρακτική τέχνη. Εκείνη την
περίοδο, ο George Cumberland, ένας από τους ιδρυτές της εθνικής
πινακοθήκης του Λονδίνου, ήρθε σε επαφή με τα έργα του Μπλέiκ τα οποία
και θαύμασε.
Το
αρχέτυπο του "δημιουργού" είναι μια γνωστή εικόνα στα φωτισμένα βιβλία
William Blake. Εδώ, ο Μπλέηκ απεικονίζει έναν πανίσχυρο δημιουργό που
συλλογίζεται τον κόσμο που έχει σφυρηλατήσει.
Η πρώτη συλλογή ποιημάτων του Ουίλιαμ Μπλέικ, Poetical Sketches (Ποιητικά Σχεδιάσματα), δημοσιεύτηκε το
1783
με τη χρηματική ενίσχυση του Flaxman και του αιδεσιμότατου A. S.
Mathew. Ο Ρόμπερτ Σίλιμαν Χίλiερ αναφέρει για τα ποιήματα της συλλογής
αυτής: "...είναι αποκαλυπτικά όχι μόνο της ιδιοφυΐας του αλλά και των
επιδράσεων του από τη λυρική ποίηση της Ελισαβετιανής εποχής, από το
Ουίλιαμ Σέξπιρ|Σαιξπήρειο δράμα, από το Γοτθικό ύφος, από τον Οσσιανό,
από τη δίχως ρίμες "Ωδή προς την Εσπέρα" του Κόλινς και από την υψηλή
ρητορική του καιρού του".
Μετά από το θάνατο του πατέρα του, το
1784,
λειτούργησε ένα κατάστημα ειδών σχεδίου και ζωγραφικής, μαζί με τον
αδερφό του Ρόμπερτ. Συνεργάστηκαν με τον εκδότη Joseph Johnson, γεγονός
που επέτρεψε στον Μπλέηκ να έρθει σε επαφή με σημαντικούς εκπροσώπους
της αγγλικής διανόησης, όπως τον
επιστήμονα Joseph Priestley, τον
φιλόσοφο Richard Price, τον ζωγράφο John Henry Fuseli, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά, την
φεμινίστρια Mary Wollstonecraft, αλλά και τον
αμερικανό θεωρητικό και επαναστάτη Tom Paine. Ο Μπλέικ έτρεφε μεγάλες ελπίδες για την
αμερικανική και
γαλλική Επανάσταση αλλά αργότερα απελπίστηκε με την άνοδο του
Ροβεσπιέρου. Η Mary Wollstonecraft έγινε επίσης στενή φίλη του και το
1788
ο Μπλέικ εικονογράφησε το έργο της Original Stories from Real Life.
Μοιράζονταν ακόμη παρόμοιες απόψεις σχετικά με τη σεξουαλική ισότητα των
δύο φύλων και το θεσμό του γάμου. Ο Μπλέηκ καταδίκαζε ανοιχτά την
επιβεβλημένη αγνότητας της γυναίκας και τον προκαθορισμένο γάμο.
Το
1788
ο Μπλέικ άρχισε να πειραματίζεται πάνω στη μέθοδο που θα χρησιμοποιούσε
για να δημοσιεύσει τα ποιήματα του, όντας δύσπιστος απέναντι στους
εκδότες της εποχής. Τελικά υιοθέτησε μια πρωτότυπη τεχνική εκτύπωσης
συνδυάζοντας την ιδιότητα του χαράκτη και ζωγράφου με αυτή του ποιητή.
Ιδιαίτερες λεπτομέρειες για την τεχνική του Μπλέικ δεν είναι γνωστές. Η
εκτύπωση αυτή περιελάμβανε σύμφωνα με εκτιμήσεις την εξής διαδικασία:
αρχικά το γράψιμο των στίχων πάνω σε πλάκες
χαλκού
με τη βοήθεια μελανιού και πινέλων, χρησιμοποιώντας παράλληλα ένα
ανθεκτικό στα οξέα μέσο. Στη συνέχεια οι πλάκες εμβαπτίζονταν σε οξύ
προκειμένου να διαλυθεί ο μη επεξεργασμένος χαλκός. Στο τελικά στάδιο,
οι πλάκες χρωματίζονταν με υδατοχρώματα και τοποθετούνατν μαζί ώστε να
αποτελέσουν έναν ενιαίο τόμο. Η μέθοδος αυτή ονομάστηκε από τον Μπλέικ
"Πεφωτισμένη εκτύπωση" (Illuminated printing) και συχνά τα έργα αυτής
της μορφής αναφέρονται και ως "Πεφωτισμένα βιβλία". Ο Μπλέηκ
χρησιμοποίησε τη "φωτισμένη" εκτύπωση για όλα του τα έργα από τη στιγμή
που την επινόησε. Κάθε ένα από τα "φωτισμένα" βιβλία του αποτελούσε ένα
μοναδικό έργο τέχνης. Ο Μπλέικ θεωρούσε ότι η αυτόνομη δημοσίευση των
βιβλίων θα μπορούσε να ελευθερώσει τον καλλιτέχνη από την τυραννία της
λογοκρισίας από την
εκκλησία και το
κράτος. Ο μελετητής του έργου του Μπλέικ Geofrey Keynes, αναφέρει πως τα "φωτισμένα" βιβλία του Μπλέικ εμφανίζουν ομοιότητες με
μεσαιωνικά
χειρόγραφα που περιείχαν επίσης διακόσμηση. Σε μια επιστολή, ο Μπλέικ
αναφέρει ακόμα πως τη μέθοδο αυτή του την αποκάλυψε ο νεκρός αδελφός του
Ρόμπερτ όταν πρόβαλε μπροστά του σε ένα νυχτερινό όραμα.