Είναι αγκαθωτός θάμνος, με τοξωτά κλαδιά που μπορούν να φτάσουν τα 4 μέτρα μήκος. ΄Εχει φύλλα πτερόλοβα, με 3-7 οδοντωτά, οξύκορφα φυλλάρια. Τα άνθη του είναι μονήρη ή σε μπουκέτα, ρόδινα και βρίσκονται στην άκρη των βλαστών της και των διακλαδώσεών τους. Ο καρπός τους είναι σαρκώδης ωοειδής, το κυνόροδο, με πολλά πετρώδη σπέρματα και μεταξωτές ίνες.
Το ποιο χρήσιμο μέρος του φυτού είναι ο καρπός του γνωστό και ως κυνόροδο (rose hip).
Ίσως είναι ή ποιο πλούσια φυσική πηγή βιταμίνης C. Τα 100 γρ. περιέχουν περίπου 3000 μονάδες βιταμίνης, να τονίσουμε εδώ ότι ο ανθρώπινος οργανισμός χρησιμοποιεί 400 μονάδες περίπου βιταμίνης C για τις καθημερινές ανάγκες. Μία θεραπευτική δόση βιταμίνης C υπολογίζεται περίπου 1000-2000 μονάδες την ημέρα. Σημειώνουμε ότι το κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι καταστρέφει την βιταμίνη C στον οργανισμό άρα το συγκεκριμένο βότανο βοηθά τους καπνιστές να αναπληρώσουν την βιταμίνη που χρειάζεται ο οργανισμός τους. Τα κυνόροδα περιέχουν ακόμη καροτίνη, βιταμίνη Β2, Κ, και Ρ, σάκχαρα, φλαβονοειδείς, γλυκοζίτες, αιθέριο λάδι και οργανικά οξέα, λιπαρό λάδι και βιταμίνη Ε. Τα κυνόροδα τα μαζεύουμε το φθινόπωρο , τα ξηραίνουμε στην σκιά και διατηρούν την βιταμίνη C για τουλάχιστο ένα χρόνο. Εδώ να τονίσω ότι ή φύση φροντίζει για μας και μας χαρίζει ένα βότανο γεμάτο με βιταμίνη C τέλος του φθινοπώρου για να έχουμε τον χειμώνα τα εφόδια που χρειάζεται ο οργανισμός.
Πως ετοιμάζουμε το ρόφημα μας με τα κυνόροδα: είναι σημαντικό όταν ετοιμάζουμε το ρόφημα να είμαστε προσεκτικοί να μην καταστρέψουμε την βιταμίνη C που όπως γνωρίζουμε είναι αρκετά ευάλωτη.
Πρώτο κόβουμε τα ξηρά κυνόροδα στα δύο, αφαιρούμε τα πετρώδη σποράκια που υπάρχουν στο κέντρο του καρπού. Εδώ να πούμε ότι τα σποράκια μπορούμε να τα φυλάξουμε και όταν παραστεί ανάγκη να τα σπάσουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε για προβλήματα του προστάτη.
Δεύτερο βάζουμε τα κομμένα κυνόροδα μέσα σε μια τσαγιέρα και τα καλύπτουμε με ΧΛΙΑΡΟ νερό είναι σημαντικό να μην βάλουμε καυτό νερό για να μην καταστρέψουμε την βιταμίνη C . Αφήνουμε το βότανο να μουλιάσει για 35-40 λεπτά μετά πίνουμε το ρόφημα και τρώμε τα κυνόροδα τα οποία θα έχουν μαλακώσει. Οι μεταξένιες κλωστές των κυνόροδων σκοτώνουν τα σκουλήκια στα έντερα με μηχανικό τρόπο χωρίς να προκαλούν καμιά ενόχληση ή βλάβη στο βλεννογόνο των εντέρων. Επίσης από το κυνόροδο μπορούμε να κάνουμε και μαρμελάδα.
Ας εκμεταλλευτούμε τα δώρα της φύσης και να ενισχύσουμε το οργανισμό μας, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας με κυνόδορο.
Κυνόροδα, οι θεραπευτικοί καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς
Η αγριοτριανταφυλλιά είναι πολυετής θάμνος πολύκλαδος και αγκαθωτός, που φθάνει σε ύψος από 1 ως 3 μέτρα, και ανήκει στην οικογένεια των Ροδανθών – Rosaceae. Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Rosa canina – Ροδή η κυνοροδή. Στη χώρα μας συναντούμε το φυτό με τις ονομασίες ροδαριά, κυνοροδή, αγριοτριανταφυλλιά.
Αυτή η ομάδα φυτών βρίσκεται στις εύκρατες περιοχές και στα δύο ημισφαίρια, και υπάρχουν πάνω από 100 είδη της. Η Rosa canina έχει άνθη ρόδινα ή λευκά, με λίγα φύλλα και πολύ άρωμα. Οι καρποί είναι ωοειδείς, λείοι με χρώμα πορτοκαλί και κόκκινοι όταν ωριμάσουν. Ανθίζει την άνοιξη και χρησιμοποιούμενα μέρη είναι τα άνθη και οι καρποί. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες του φυτού. Τα αυτοφυή είδη στη χώρα μας υπολογίζονται σε 25.
Ιστορικά στοιχεία Στην αρχαιότητα τα κυνόροδα χρησιμοποιούνταν για ιατρικές χρήσεις. Σύμφωνα με τη μυθολογία το ρόδον ήταν στην αρχή λευκό. Βάφτηκε με το αίμα της Αφροδίτης κόκκινο, όταν πήγε με γυμνά πόδια να σώσει τον Άδωνι από τα χέρια του Άρη και πάτησε την ακανθοφόρο ροδή την οποία έβαψε με αίμα.
Το όνομα του οφείλεται στο γεγονός ότι κατά την Ρωμαϊκή εποχή συνιστούσαν το βότανο για τα δαγκώματα των λυσσασμένων σκύλων. Η ρίζα του ενεργούσε κατά της υδροφοβίας που προκαλείτο από τον ιό της λύσσας και έτσι επέφερε τη θεραπεία.
Το 77 μ.Χ. ο ρωμαίος φιλόσοφος Πλίνιος συνιστούσε στους ασθενείς του την χρήση του κυνόροδο ως καθαρτικό και διουρητικό. Μπορούσε αποδεδειγμένα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά πάνω από 30 ασθένειες με το λάδι της αγριοτριανταφυλλιάς.
Στον Μεσαίωνα τα κυνόροδα χρησιμοποιήθηκαν για καρδιαγγειακές παθήσεις και στη θεραπεία της αρθρίτιδας. Πολλά μεσαιωνικά κείμενα γράφουν για τις αναζωογονητικές ιδιότητες του κυνόροδου.
Οι Ινδιάνοι Ομάχα της Αμερικής το χρησιμοποιούσαν για να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και το ουροποιητικό σύστημα. Για να θεραπεύσουν τις λοιμώξεις, το κρυολόγημα, τον πυρετό, τα στομαχικά προβλήματα και την διάρροια. Επίσης, συνήθιζαν να πλένουν τα μάτια τους με τσάι από κυνόροδα για την θεραπεία των φλεγμονών στα μάτια.
Κατά τη διάρκεια της βουβωνικής πανώλης στη Γαλλία ο Νοστράδαμος χορήγησε ένα φάρμακο από κυνόροδα. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη Μεγάλη Βρετανία οι στρατιώτες κατανάλωναν σιρόπι από κυνόροδα που τους είχε διανεμηθεί από το Υπουργείο Υγείας γιατί ήταν η μοναδική διαθέσιμη πηγή βιταμίνης C.
Θρεπτικά συστατικά – Είναι πλούσια σε
βιταμίνη C. Περιέχουν 5 φορές περισσότερη βιταμίνη C από τα
λεμόνια, αλληλεπιδρούν μαζί με τις άλλες βιταμίνες ευνοώντας την αφομοίωση των μετάλλων – κυρίως του
σιδήρου.
– Είναι άριστη πηγή βιταμινών Α, Κ, Ε,
Β – Β2, Β3, και D.
– Βοηθάνε στην καλή κατάσταση των ματιών, των
μαλλιών, του δέρματος και του ήπατος μια και περιέχουν βιοφλαβονοειδής ενώσεις με αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητες και ριβοφλαβίνη.
– Είναι πλούσια πηγή
ασβεστίου, καλίου πηκτίνης,
πολυφαινολών, κιτρικού οξέως, τανίνων, καροτενοειδών,
μαγνησίου και
μαγγανίου.
Τα οφέλη του κυνόροδου – Επιταχύνουν την αναρρωτική διαδικασία σε λοιμώξεις του θώρακα –
κρυολογήματα –
βήχα – γρίπη.
– Βοηθάνε την άμυνα του οργανισμού στις λοιμώξεις και ιδιαίτερα σε κρυολογήματα.
– Μειώνουν τις εκκρίσεις των βλεννογόνων και των υγρών από το σώμα.
– Διουρητικά – αυξάνουν τον όγκο και τη ροή των ούρων και καθαρίζουν το ουροποιητικό σύστημα.
– Εμποδίζουν την κατακράτηση υγρών. Όταν υπάρχει τάση για πέτρες ή άμμο στα νεφρά μπορεί να γίνεται και προληπτική χρήση.
– Είναι ένα ήπιο διεγερτικό. Βοηθάνε σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας.
– Εξισορροπούν την ανώμαλη θερμότητα του σώματος, και ανακουφίζουν από τη δίψα.
– Τονώνουν, ενισχύουν και ενδυναμώνουν τα όργανα και ολόκληρο τον οργανισμό δίνοντας ένα αίσθημα ευεξίας .
– Συντελούν στην αποκατάσταση και θεραπεία της πνευμονικής λειτουργίας ή σε άλλες ασθένειες των πνευμόνων και του στήθους.
– Αποβάλλουν τις συσσωρεύσεις του ουρικού οξέως, βοηθάνε στην ουρική αρθρίτιδα και σε ρευματικούς πόνους.
– Βοηθάνε στην αποκατάσταση της διαταραγμένης ορμονικής ισορροπίας, και στην ακανόνιστη περίοδο, στην υπερβολική εμμηνόρροια, σε συσπάσεις και πόνους της μήτρας.
– Κατάλληλα για τις εξάψεις που προκαλούνται από ορμονικές αλλαγές από την εμμηνόπαυση συμπεριλαμβανομένης και της μείωσης των επιπέδων των οιστρογόνων που μπορούν να οδηγήσουν σε μεταβολές της θερμοκρασίας του σώματος. Αν και δεν είναι επικίνδυνες για την υγεία οι εξάψεις μπορούν να είναι δυσάρεστες και να προκαλέσουν νυχτερινές εφιδρώσεις διαταράσσοντας τον ύπνο.
– Είναι ένα φυσικό
αντικαταθλιπτικό και αφροδισιακό.
– Αποτελεσματικό αντισηπτικό για μολύνσεις και ερεθισμούς των βλεφάρων και των οφθαλμών.
– Κατάλληλα για έλκη του στόματος,
– Καταπολεμούν την εξασθενημένη
μνήμη.
–
Εγκυμοσύνη: Το τσάι από κυνόροδα παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για εσάς και το μωρό σας.
*** Το λάδι από κυνόροδα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων εβδομάδων της εγκυμοσύνης. Ρωτάμε τον γιατρό μας πριν από την κατανάλωση για οτιδήποτε δεν είμαστε σίγουρες ότι είναι ασφαλές για μας και το μωρό μας.
Τρόποι χρήσεις Τα κυνόροδα δεν τρώγονται ωμά. Δεν είναι τοξικός καρπός όμως κάτω από το σαρκώδες περίβλημα βρίσκονται οι σκληρές τρίχες και οι σπόροι που είναι ερεθιστικές για το πεπτικό σύστημα, και είναι ουδέτερης γεύσης σαν άγουρα φρούτα.
Εσωτερική χρήση: Έγχυμα: Σε βραστό νερό ρίχνουμε το βότανο -1-3 κουταλάκια του γλυκού για κάθε φλιτζάνι νερό. Το αφήνουμε για 10-20 λεπτά, σουρώνουμε και το πίνουμε.
Προσοχή: Αν βράσουμε τα κυνόροδα η περισσότερη βιταμίνη C θα καταστραφεί. Γι’αυτό το λόγο μουλιάζουμε τα σπέρματα ή τα ροδοπέταλα σε ζεστό νερό και πίνουμε μέχρι δύο φλιτζάνια την ημέρα. Το ρόφημα δεν έχει κάποια ιδιαίτερη γεύση, έτσι μπορούμε να βάλουμε λεμόνι, ή να το αρωματίσουμε με κάποιο άλλο μπαχαρικό που βρίσκεται στην κουζίνα μας.
Αφέψημα: Παίρνουμε το θεραπευτικό μέρος του φυτού και το βράζουμε με νερό. Συνήθως βράζουμε τα σκληρά τμήματα του φυτού ρίζες, φλούδες, κοτσάνια, σπόροι. Αν είναι ψιλοκομμένα χρειάζονται βράσιμο μόνο 5 λεπτά, αλλιώς 5-15 λεπτά. Τρεις κουταλιές σε δύο φλιτζάνια νερού και το καταναλώνουμε μέσα σε 12 ώρες.
Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του κρυολογήματος και μπορούν να συνδυαστούν με άλλα βότανα και λουλούδια, όπως το
χαμομήλι, η
μέντα και Ο
ιβίσκος.
Εξωτερική χρήση: Ροδέλαιο Το ροδέλαιο φτιάχνεται κυρίως από τις ποικιλίες Damasks και Gallicas και είναι πανάκριβο. Θεωρείται πολύ αγνό και ασφαλές για χρήση αλλά συχνά κυκλοφορεί νοθευμένο από ήμερες ποικιλίες.
Αντιγήρανση: Το ροδέλαιο περιέχει βιταμίνη Ε, C, Α, Β και λιπαρά οξέα. Χρησιμοποιείται για την περιποίηση του δέρματος του προσώπου. Βοηθάει στην αντιγήρανση λόγω των αντιοξειδωτικών στοιχείων που περιέχει διεγείροντας την παραγωγή του κολλαγόνου. Βοηθάει στη μείωση των λεπτών γραμμών και
ρυτίδων. Το έλαιο μπορεί να διεισδύσει στην επιδερμίδα λόγω της βιταμίνης Α, η οποία έχει αρκετά μικρά μόρια και μπορεί να πάει βαθύτερα στο δέρμα. Η βιταμίνη Α βελτιώνει τα επίπεδα υγρασίας του δέρματος και μειώνει τις ρυτίδες και τις λεπτές γραμμές.
Πληγές στο δέρμα: Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα του ροδέλαιου βοηθούν στη θεραπεία των ουλών-πληγών καθώς προάγουν την αναγέννηση του δέρματος. Για αυτό τον λόγο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την θεραπεία της φλεβίτιδας, για τις λοιμώξεις του δέρματος και τις βλάβες στον ιστό του δέρματος που προκαλούνται από
εγκαύματα.
Ακμή: Το ροδέλαιο μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της ακμής σκοτώνοντας τα βακτήρια που την προκαλούν. Θα αποτρέψει επίσης την ξηρότητα χωρίς να το κάνει λιπαρό.
Ξηρά και ταλαιπωρημένα
μαλλιά: Μικρές ποσότητες ροδέλαιου μπορούν να εφαρμοστούν απευθείας στις άκρες των ξηρών και ταλαιπωρημένων μαλλιών. Αφήνουμε το ροδέλαιο στα μαλλιά μας για 1 ώρα για καλύτερα αποτελέσματα. Το ροδέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί δυο φορές την εβδομάδα. Μπορούμε να κάνουμε μασάζ στο τριχωτό της κεφαλής και να το αφήσουμε να απορροφηθεί για 10 λεπτά και στη συνέχεια λούζουμε τα μαλλιά μας.
Ροδόνερο
Είναι στυπτικό και τονωτικό του δέρματος, κατάλληλο για λιπαρές επιδερμίδες.
Αιθέριο έλαιο
Το αιθέριο έλαιο του άγριου τριαντάφυλλου έχει γλυκό και αισθησιακό άρωμα. Μπορεί και δημιουργεί καλή διάθεση, και διώχνει το
στρες. Έχει αντισηπτική και τονωτική δράση, βοηθά τις ξηρές και αφυδατωμένες επιδερμίδες με προβλήματα
ραγάδων και σπασμένων αγγείων. Η χρήση του την ημέρα θα πρέπει να ακολουθείται από αντηλιακή προστασία γιατί αυξάνει την ευαισθησία του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία.
Στη μαγειρική: Τα άνθη και οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται για γλυκά του κουταλιού,
μαρμελάδες, σιρόπια και ζεστά ροφήματα με έξοχη γεύση.
Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς χρησιμοποιούνται σε διάφορα αρτοσκευάσματα, στο
κρασί και στο υδρόμελο.
Συγκομιδή Το φυτό ανθίζει τον Ιούνιο και
Ιούλιο. Οι καρποί συλλέγονται από τον Αύγουστο μέχρι τον Οκτώβριο και οι σπόροι Οκτώβριο και Νοέμβριο.
Πως τα αποξηραίνουμε Πλένουμε τα κυνόροδα και τα βάζουμε σε καθαρή πετσέτα να στεγνώσουν. Κόβουμε το πάνω και το κάτω μαύρο κοτσανάκι και τα βάζουμε σε αντικολλητικό χαρτί στον ήλιο σκεπασμένα με ένα τούλι για να αποξηρανθούν για 4 εβδομάδες περίπου.
Το βράδυ αν έχει υγρασία τα βάζουμε στο εσωτερικό του
σπιτιού και τα ξαναβάζουμε το πρωί στον
ήλιο. Όταν αποξηρανθούν τα αποθηκεύουμε σε σακούλες ή σε
βάζα που κλείνουν αεροστεγώς σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Επίσης, μπορούμε να τα πολτοποιήσουμε στο μπλέντερ και να αποθηκεύσουμε τη σκόνη τους.
Πως θα φτιάξουμε Ροδέλαιο Σε καθαρό γυάλινο σκεύος βάζουμε μιάμιση κούπα παρθένο ελαιόλαδο. Προσθέτουμε φρεσκομαζεμένα ροδοπέταλα έτσι ώστε να καλύπτουν το λάδι. Τα αφήνουμε να σταθούν για 24 ώρες.
Στραγγίζουμε το λάδι σε άλλο δοχείο με τουλουπάνι, πιέζοντας τα ροδοπέταλα. Τα πετάμε και προσθέτουμε στο λάδι άλλα φρέσκα. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία μέχρι να πάρουμε την ένταση του αρώματος που επιθυμούμε.
Μικρά μυστικά: – Οι καρποί και τα ροδοπέταλα διατηρούνται σε σκοτεινό μέρος, μακριά από υγρασία ή οσμές. Είναι καλύτερο να τους έχουμε σε χάρτινη ή πάνινη σακούλα.
– Αποφεύγουμε να πίνουμε μεγάλες ποσότητες κυνόροδων κατά τη διάρκεια της ημέρας το πολύ 2-3 φλιτζάνια και όχι το βράδυ εξ αιτίας των πολλών βιταμινών που περιέχει γιατί μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση και να μη μπορέσουμε να κοιμηθούμε με ευκολία.
– Μπορεί να χορηγηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, και δεν περιορίζεται η χρήση τους από υπάρχοντα νοσήματα. Φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις: δεν έχουν αναφερθεί.
– Δεν έχει παρενέργειες και μπορεί να δίνεται στα
παιδιά.
– Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική λύση στα φάρμακα σε μητέρες που θηλάζουν μειώνοντας τις επιπτώσεις στο παιδί. Πάντα, βέβαια, με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού.
– Είναι πολύ ωφέλιμος καρπός για τους καπνιστές.
– Είναι μια ασφαλής εναλλακτική λύση για όσους δεν μπορούν να πάρουν φάρμακα για το κρυολόγημα λόγω της υψηλής πίεσης του αίματος.
Επιμέλεια – Επεξεργασία:
Βεατρίκη Βίνος https://ingolden.gr/in/%CE%BA%CF%85%CE%BD%CF%8C%CF%81%CE%BF%CEΤο κυνοροδο (Rosa canina) ονομάζεται
επίσης αγριοτριανταφυλλιά ,ροδαριά, κυνοροδή. Είναι φυτό γνωστό από την
αρχαιότητα και υπάρχουν διάφοροι θρύλοι και παραδόσεις σε κάθε λαό γύρω
από το όνομά του. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία το ρόδο ήταν στην
αρχή λευκό. Βάφτηκε με το αίμα της Αφροδίτης κόκκινο, όταν πήγε με γυμνά
πόδια να σώσει τον Άδωνι από τα χέρια του Άρη και πάτησε την ακανθοφόρο
ροδή την οποία έβαψε με αίμα. Οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι το γέννησε ο
ιδρώτας του Μωάμεθ και οι Ρωμαίου το συνιστούσαν ως αντιλυσσικό εξού και
κυνό-ροδο.Το κυνόροδο λειτουργεί ως δυναμωτικό σε περίπτωση εξάντλησης
και έλλειψης βιταμινών, καθώς και διουρητικό. Η αγριοτριανταφυλλιά
περιέχει μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C (3 καρποί του φυτού αντιστοιχούν με
τη βιταμίνη που μας προσφέρει ένα πορτοκάλι) και βιταμίνες Α, Β και Κ,
γαλλικό οξύ, αντιβιοτικά στοιχεία,τανίνη και φλαβονοειδείς χρωστικές
(βιταμίνη Ρ), καροτινοειδή (προβιταμίνη Α), πηκτίνη, φυτικά οξέα και
αιθέριο έλαιο. Είναι πολύ καλό βότανο για το δέρμα και βοηθά στην
αποκατάσταση της διαταραγμένης ορμονικής ισορροπίας καθώς και στην
ακανόνιστη περίοδο. Οι καρποί του είναι θρεπτικοί και δρουν ως ήπιο
υπακτικό, ήπιο διουρητικό και ήπιο στυπτικό. Μας βοηθά να
αντιμετωπίσουμε λοιμώξεις και ιδιαίτερα τα κρυολογήματα βελτιώνοντας την
άμυνα του οργανισμού μας. Μας βοηθά σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας και
ήπιων προβλημάτων της χοληδόχου κύστης καθώς επίσης και σε παθήσεις
νεφρών και ουροδόχου κύστης.Τα κυνόροδα παρασκευάζονται ως αφέψημα που
βοηθά σε προβλήματα κολικών, μετεωρισμό και σαν αντιδιαρροϊκό στη
δυσεντερία. Ρίχνουμε 15γρ κομμένους καρπούς σε ένα φλιτζάνι νερό. Μόλις
το νερό αρχίσει να βράζει χαμηλώνουμε τη φωτιά και το σιγοβράζουμε για
10 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε 1-2 φορές την ημέρα. Υπό μορφή βάμματος
το λαμβάνουμε ως στυπτικό για την ανακούφιση των κολικών. Δοσολογία 2-4
ml τρεις φορές την ημέρα. Η χρήση της αγριοτριανταφυλλιάς
αντενδείκνυται στην θρομβοφλεβίτιδα ή αν έχουμε προδιάθεση προς αυτή την
ασθένεια. https://www.iamata-shop.gr/product/kunorodo-karpos-50gr
Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ἐκ Γεωργίας καὶ οἱ μαθητὲς αὐτοῦ
