http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=466697 Θερμού Μαρία
Μακροβούτια και χλαμύδες
Η
λατρεία των αρχαίων Ελλήνων για το νερό και την κολύμβηση. Οι
«κολυμβήθρες» (πισίνες), οι «ύφυδροι» Σπαρτιάτες και τα μεικτά λουτρά
Ψηφιδωτό με δελφίνια και τολμηρό αναβάτη από την Οικία των Δελφινιών στη Δήλο (μέσα 2ου αιώνα π.Χ.)
Στην
ινδική πόλη Μοχέντζο-Ντάρο, που θάφτηκε περί το 1800 π.Χ. κάτω από τις
προσχώσεις του Ινδού ποταμού για να αποκαλυφθεί μόλις το 1922, οι
αρχαιολόγοι εντόπισαν ανάμεσα στα κατάλοιπά της μια δεξαμενή μήκους 17
μ., πλάτους 7 μ. και βάθους 2,5 μ. Πρόκειται για την αρχαιότερη πισίνα
της Ιστορίας. Στην Ελλάδα όμως, και συγκεκριμένα στην Αρχαία Ολυμπία,
μια άλλη δεξαμενή, που κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. πλησίον του
Κλαδέου ποταμού - αποκαλύφθηκε τον 19ο αιώνα από τις ανασκαφές -
πλησιάζει με τις διαστάσεις της (μήκος 24 μ., πλάτος 16 μ. και βάθος
1,60 μ.) αυτές μιας σύγχρονης ολυμπιακής πισίνας προπονήσεων.
Αλλωστε
όλα τα μεγάλα ελληνικά Γυμνάσια και οι παλαίστρες είχαν τέτοιες
δεξαμενές για την άσκηση των νέων, στα Ασκληπιεία υπήρχαν για
θεραπευτικούς σκοπούς, ενώ περισσότερες ήταν εκείνες που λειτουργούσαν
ως λουτρά. Εκαναν όμως οι αρχαίοι το μικρό βήμα για να περάσουν από την
αναγκαιότητα στην ψυχαγωγία ή και στην επίδειξη; Δεδομένου ότι η
ανθρώπινη ματαιοδοξία δεν είναι σημερινό φαινόμενο, συνέβη και αυτό.
Σε
υψηλή απόλαυση είχαν αναγάγει τα λουτρά οι Ρωμαίοι, οι οποίοι
κατασκεύασαν βαλανεία, δημόσια και ιδιωτικά, με πισίνες θερμού και
ψυχρού νερού, κόσμησαν τις πόλεις με έργα που τις περισσότερες φορές
είχαν να κάνουν με το νερό - τεχνητές λίμνες, πισίνες, σιντριβάνια,
κρηναία οικοδομήματα -, ενώ οι επαύλεις τους μπορεί να τα περιελάμβαναν
όλα μαζί. Γιατί η χλιδή τους με την παράλληλη συγκέντρωση έργων
γλυπτικής και τον περίτεχνο ψηφιδωτό διάκοσμο είναι βέβαιον ότι
υπερέβαινε κατά πολύ και τις πλέον υπερβολικές χολιγουντιανές
κατασκευές. Μπορεί λοιπόν στην Αρχαιότητα να μην υπήρχαν πισίνες ακριβώς
με τη σημερινή έννοια, υπήρχαν όμως για άσκηση και για ψυχοσωματική
απόλαυση.
Η κολύμβηση
Ως «κολυμβήθρες» αναφέρονται στις
γραπτές πηγές οι πισίνες στην αρχαία Ελλάδα. Γιατί ο προφανής ρόλος τους
ήταν η κολύμβηση - αν και οι αρχαίοι προτιμούσαν τις θάλασσες, όπως
είναι φυσικό, και δευτερευόντως τα ποτάμια (οι Σπαρτιάτες ιδίως, που
κολυμπούσαν στον Ευρώτα). Εκεί έπρεπε να ασκούνται για να σκληραγωγηθούν
και να αποκτήσουν ταχύτητα και αντοχή. Εξαιρετικά χρήσιμα και τα δύο,
προκειμένου να αντεπεξέλθουν στη δύσκολη ζωή εκείνης της εποχής.
Ο
ναυτικός είχε να αντιμετωπίσει την αρκετά συχνή πιθανότητα ενός
ναυαγίου, οπότε έπρεπε να έχει την αντοχή να κολυμπήσει ως την ξηρά. Το
ίδιο και περισσότερο σθένος εκαλείτο να επιδείξει ο στρατιώτης σε μια
ναυμαχία, αν το πλοίο του εμβολιζόταν από ένα εχθρικό και εκείνος έπρεπε
να κολυμπήσει για να σωθεί αλλά και να πολεμήσει μέσα στο νερό.
Στη
Ναυμαχία της Σαλαμίνας οι Πέρσες που έπεφταν στο νερό πνίγονταν καθώς
δεν γνώριζαν καλά κολύμπι, όπως μας μεταφέρει ο Ηρόδοτος. Ιδιαίτερο
ενδιαφέρον έχει και η μαρτυρία του Θουκυδίδη, ο οποίος αναφερόμενος στα
γεγονότα του Πελοποννησιακού Πολέμου κάνει λόγο για «ύφυδρους»
κολυμβητές, δύτες δηλαδή των Σπαρτιατών, που μεταφέροντας ασκούς με νερό
και σακίδια με τρόφιμα κολύμπησαν υποβρυχίως προκειμένου να
τροφοδοτήσουν τους αποκλεισμένους συμπολεμιστές τους.
Μέρος λοιπόν
της βασικής εκπαίδευσης των νέων, αλλά και της στρατιωτικής, ήταν στην
αρχαία Ελλάδα η κολύμβηση. «Ο μη επισταμένος μήτε νειν μήτε γράμματα
απαίδευτος εστί και βάρβαρος» (αυτός που δεν γνωρίζει κολύμπι και
γράμματα είναι απαίδευτος και βάρβαρος) έλεγαν εξάλλου οι αρχαίοι
Ελληνες. Γραπτές πηγές μάλιστα αναφέρουν ότι κολυμβητές δεν ήταν μόνο
άνδρες αλλά και γυναίκες.
Αμιλλα κολύμβου
Από το 1600 π.Χ.
χρονολογούνται οι παλαιότερες παραστάσεις κολύμβησης στην Ελλάδα, η
οποία όμως δεν νοούνταν ως άθλημα και δεν περιλαμβανόταν στα επίσημα
αγωνίσματα των Ολυμπιακών ή άλλων πανελλήνιων αγώνων. Πληροφορίες
υπάρχουν - από τον Παυσανία συγκεκριμένα, τον 2ο αιώνα μ.Χ. - για μία
και μόνη περίπτωση κολυμβητικών αγώνων, στην Ερμιόνη της Αργολίδας, προς
τιμήν του Διονύσου του Μελαναίγιδος (από το κατσικίσιο δέρμα που
φορούσε ο θεός). Οι αγώνες αυτοί, που ονομάζονταν «άμιλλα κολύμβου»,
τελούνταν στη θάλασσα. Αγώνες κολύμβησης όμως διοργανώνονταν και στον
ποταμό Τίβερη με τη συμμετοχή αξιωματούχων της Ρώμης - άλλωστε και ο
ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας ήταν δεινός κολυμβητής.
Στο Δίον οι
δεξαμενές των λουτρών διαθέτουν εκπληκτικά ψηφιδωτά και στο βαλανείο της
Αρχαίας Αγοράς της Θεσσαλονίκης έχουν αποκαλυφθεί μία θερμαινόμενη
πισίνα και μία ψυχρού νερού. Κυκλική πισίνα με διάμετρο 10 μ. και βάθος
περί τα 2 μ. βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών. Και τα λουτρά
της Αιδηψού αναφέρονται από την Αρχαιότητα ακόμη, αφού τα προτίμησε και ο
ρωμαίος στρατηγός Σύλλας. Αλλά δεν είναι τα μόνα, καθώς ο
ελληνορωμαϊκός κόσμος είχε πραγματική λατρεία για το νερό.
Μπεν μιξτ... με ή χωρίς όργια
Γυμνοί
κολυμπούσαν οι αρχαίοι Ελληνες, αν και μερικές φορές μπορεί να φορούσαν
τη «λουτρίδα», ένα λεπτό χιτώνιο που χρησίμευε ως μαγιό. Οσον αφορά τον
τρόπο κολύμβησης, άνδρες και γυναίκες θα πρέπει να ασκούσαν τη λεγόμενη
ελεύθερη κολύμβηση της εποχής μας. Τα χέρια κινούνταν εναλλάξ
ακολουθώντας διαδρομή παρόμοια με των κουπιών, ο κορμός ακολουθούσε με
στροφές προς τη μία ή την άλλη πλευρά και τα πόδια κτυπούσαν με μικρές
κινήσεις το νερό - ή μπορεί και να ήταν ενωμένα. Το κεφάλι όμως ήταν
οπωσδήποτε έξω από το νερό.
Τα bains mixed εξάλλου είναι
αρχαιοελληνική συνήθεια, την οποία μάλιστα, αφού κατ' αρχάς τους
σοκάρισε, εν συνεχεία οι Ρωμαίοι ασπάστηκαν μέχρι υπερβολής. Ετσι, τον
1ο αιώνα μ.Χ. καθιέρωσαν τα mixta ή communia balnea συνοδευόμενα σε
κάποιες περιπτώσεις από όργια. (Ακόμη και σήμερα η φράση «ρωμαϊκό
μπάνιο» παραπέμπει σε όργιo.) Η συνήθεια πάντως κατόρθωσε να διατηρηθεί
και στα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού, για να ατονήσει από τον 7ο αιώνα
με διάταγμα του Ιουστινιανού.
Macropodia and chlamydia The worship of the ancient Greeks for water and swimming. The "swimming pools" (pools), the "lean" Spartans and the mixed baths Mosaic with dolphins and bold rider from the House of the Dolphins at Delos (mid-2nd century BC) In the Indian city of Mohenjo-Daro, buried around 1800 BC. under the alluvium of the Indus River to be uncovered only in 1922, archaeologists identified among its remains a tank 17 m long, 7 m wide and 2.5 m deep. It is the oldest pool in history. But in Greece, and specifically in Ancient Olympia, another reservoir, built in the 5th century BC. near the Kladeos river - revealed in the 19th century by excavations - it approaches with its dimensions (length 24 m, width 16 m and depth 1.60 m) those of a modern Olympic training pool. Besides, all the large Greek gymnasiums and palaistres had such tanks for the exercise of young people, in Asklepiia they existed for therapeutic purposes, while more were those that functioned as baths. But did the ancients take the small step to go from necessity to entertainment or even display? Since human vanity is not a modern phenomenon, this also happened. Baths had been reduced to high pleasure by the Romans, who built public and private baths with pools of hot and cold water, adorned the cities with works that most often had to do with water - artificial lakes, pools, fountains, fountains edifices -, while their mansions may have included them all together. Because their opulence with the parallel gathering of works of sculpture and the elaborate mosaic decoration is sure to have far exceeded even the most extravagant Hollywood constructions. So it may be that in Antiquity there were no swimming pools exactly in today's sense, but they were there for exercise and for psychosomatic enjoyment. Swimming Swimming pools in ancient Greece are referred to in written sources as "swimming pools". Because their obvious role was swimming - although the ancients preferred the seas, naturally, and secondarily the rivers (the Spartans in particular, who swam in the Eurotas). There they had to train to toughen up and gain speed and endurance. Both extremely useful, in order to cope with the difficult life of that time. The sailor had to deal with the fairly frequent possibility of a shipwreck, so he had to have the stamina to swim to land. The same and more valor was exhorted to be displayed by the soldier in a naval battle, if his ship was rammed by an enemy's and he had to swim to save himself and fight in the water. In the Battle of Salamis, the Persians who fell into the water drowned as they did not know how to swim well, as Herodotus tells us. Of particular interest is the testimony of Thucydides, who, referring to the events of the Peloponnesian War, speaks of "skinny" swimmers, i.e. divers of the Spartans, who, carrying bags of water and backpacks of food, swam underwater in order to feed their stranded comrades. Swimming was therefore part of the basic training of young people, as well as of the military, in ancient Greece. "He who does not know how to swim or write is uneducated and barbaric," the ancient Greeks used to say. Written sources even state that swimmers were not only men but also women. Amilla swimming From 1600 BC dates back to the oldest swimming performances in Greece, which, however, was not understood as a sport and was not included in the official competitions of the Olympics or other Panhellenic competitions. Information exists - from Pausanias in particular, in the 2nd century AD. - for a single instance of swimming competitions, in Ermioni of Argolis, in honor of Dionysus of Melanegidos (from the goat skin worn by the god). These competitions, called "swimming matches", were held in the sea. But swimming competitions were also organized in the Tiber River with the participation of Roman officials - after all, Julius Caesar himself was a keen swimmer. In Dion, the pools of the baths have amazing mosaics and in the balcony of the Ancient Agora of Thessaloniki, a heated pool and a cold water pool have been revealed. A circular pool with a diameter of 10 m and a depth of about 2 m is located in the archaeological site of Delphi. And the baths of Edipsos have been mentioned since Antiquity, since the Roman general Sulla preferred them. But they are not the only ones, as the Greco-Roman world had a real cult of water. Ben mixed... with or without orgies The ancient Greeks swam naked, although sometimes they may have worn the "lutrida", a thin tunic that served as a bathing suit. Regarding Mr while swimming, men and women should have practiced the so-called free swimming of our time. The arms moved alternately in a path similar to oars, the torso followed with turns to one side or the other, and the legs beat the water with small movements - or they may have been joined. But the head was definitely out of the water. After all, mixed baths are an ancient Greek custom, which, in fact, after it shocked them at first, then the Romans embraced it to the point of exaggeration. Thus, in the 1st century AD they established the mixta or communia balnea accompanied in some cases by orgies. (Even today the phrase "Roman bath" refers to an orgy.) However, the habit managed to be preserved in the early years of Christianity, only to fade from the 7th century with a decree of Justinian.
