Όσιος Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός

Εκδόσεις  Ι.Μ.Παράκλητου Ωρωπός Αττικής

Όσιος Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός

Πρόλογος Α' έκδοσης

Η διά Χριστόν σαλότης είναι ειδικό χάρισμα τού αγίου Πνεύματος, μοναδικό στο είδος και στη μέθοδο. Προσφέρεται όμως σε ελάχιστους και εκλεκτούς. 

Ένας απ' αυτούς ήταν και ο όσιος Ανδρέας, ο οποίος μάς παρακίνησε να εντρυφήσουμε στον κατανυκτικό του βίο, να ωφεληθούμε πνευματικώς, να παρακολουθήσουμε τις ιερές ακροβασίες του μέσα σε μία άβυσσο πικρής ταπεινώσεως και συντριβής, να πάρουμε —έστω από την αφήγηση— δυο σταγόνες από την παραδείσια γλυκύτητα των θείων οραμάτων και της «εις ουρανούς αρπαγής» του, και τέλος να προβούμε στην παρούσα έκδοση για ψυχική ωφέλεια και αγιασμό των αδελφών μας.

Σκύθης στην καταγωγή ο όσιος Ανδρέας, έζησε στην Κωνσταντινούπολη μέσα στην ατμόσφαιρα εκείνη τής βυζαντινής πνευματικότητας, όπου άκμαζαν μεγάλες ασκητικές μορφές, στολισμένες με τα πολυποίκιλα χαρίσματα τού αγίου Πνεύματος.

Συγγραφεύς του βίου είναι ο Νικηφόρος, πρεσβύτερος του ναού τής Αγίας Σοφίας, ο οποίος χρημάτισε και πνευματικός πατήρ του όσιου. Ήταν ο μόνος πού γνώριζε όλη την αλήθεια για την σαλότητά του για τον υψηλό τρόπο ζωής και ασκήσεως, για τις ουρανομήκεις και μύχιες καταστάσεις του.

Ο βίος του Οσίου φαίνεται ότι διαδόθηκε ευρύτατα μέσα στο πλήρωμα τής Εκκλησίας, όπως αποδεικνύεται από την πλούσια χειρόγραφη παράδοση πού έφθασε ως τις ημέρες μας, καθώς επίσης και από την εορτή της Αγίας Σκέπης (1η Οκτωβρίου), η οποία αντλεί την υπόθεσή της από τον βίο του. Η Εκκλησία τής Ελλάδος μετά τον πόλεμο του 1940 μετέθεσε την εορτή αυτή από την 1η στην 28η Οκτωβρίου, εις ανάμνησιν της «σκέπης» της Θεοτόκου προς το έθνος μιας. Εκεί όμως πού ή εορτή τής Αγίας Σκέπης βρήκε μεγάλη απήχηση και εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα είναι ή Ρωσική Εκκλησία. Κι αυτό ίσως να οφείλεται στην καταγωγή του οσίου.

Σχετικώς με την περίοδο τής ζωής τού οσίου Ανδρέα έχουμε δύο εκδοχές: Η πρώτη υποστηρίζει ότι ο όσιος έζησε επί Λέοντος Α ' του Μακέλη (457-474), ενώ ή δεύτερη και επικρατέστερη ότι άκμασε επί Λέοντος τού Σοφού (886-911). Με τη δεύτερη εκδοχή συμφωνεί όπως προφορικά μάς και ο Πατρολόγος καθηγητής κ. Π Χρήστου, καθώς και ορισμένοι ξένοι βυζαντινολόγοι, των οποίων επιχειρήματα αναφέρονται σε άρθρο βελγικού περιοδικού «BΥΖΑΝΤΙΟΝ» (τ. ΧΧΧΙΧ, σελ. 204-208, BRUXELLES 1970). Το συμπέρασμα όλων είναι ότι ο χρόνος συγγραφής του βίου κυμαίνεται μεταξύ των ετών 910-920, οπότε ή περίοδος τής ζωής του οσίου τοποθετείται στα τέλη του 9ου — αρχές του 10ου  αιώνος.

Για τη μετάφρασή μας χρησιμοποιήσαμε το σχετικό κείμενο του Migne (P.G. ΙΙΙ 627-888), την έκδοση του βίου από τον Σ. Σχοινά στον Βόλο το 1976, η οποία αποτελεί συνδυασμό δύο χειρογράφων κωδίκων (ΙΖ' αί) τής μονής Διονυσίου, και τέλος το κείμενο πού εξέδωσε από δύο σιναϊτικά χειρόγραφα (ΙΖ και ΙΗ' αί.) ο Ιορδανίτης μοναχός Αυγουστίνος στα Ιεροσόλυμα το 1912.

Χειρόγραφοι κώδικες πού αναφέρονται στον βίο του οσίου Ανδρέα υπάρχουν πολλοί και είναι διάσπαρτοι σε βιβλιοθήκες των μονών του Αγ. Όρους και της Ευρώπης, όπως εύκολα διαπιστώνει κανείς από τις καταλογογραφήσεις των Σπ. Λάμπρου και Εr. Halkin.

Η εργασία μας αυτή δεν έχει επιστημονικές αξιώσεις. Aποβλέπει κυρίως στην ψυχική ωφέλεια του αναγνώστου. Ωστόσο όμως πρέπει να αναφέρουμε ότι μάς απορρόφησε πολύ χρόνο, επειδή διαπιστώσαμε σημαντικές διαφορές -λόγω ακριβώς του πλήθους των χειρογράφων- ανάμεσα στα κείμενα πού είχαμε στη διάθεσή μας. Το γεγονός αυτό μάς ώθησε να κάνουμε μία επίπονη και λεπτομερή συγκριτική εργασία.

Ως προς τη μετάφραση, προσπαθήσαμιε να τηρήσουμε μέν πιστότητα και σεβασμό πρός τό κείμενο, συγχρόνως όμως να την προσφέρουμε στην γλώσσα και στο ύφος της εποχής μας.

Θα ήταν ευχής έργον να πραγματοποιηθή μελλοντικά μια κριτική έκδοσις τού κειμένου του βίου προς τιμήν τού οσίου Ανδρέα, πού είναι ομολογουμένως ο πιο εκφραστικός σαλός άγιος.

Ο αναγνώστης άς μή λησμονή τον ιδιόμορφο και ιδιότυπο χαρακτήρα τού βιβλίου αυτού, όσον αφορά τις επιστημονικές δοξασίες και τις θεολογικές αναζητήσεις τής εποχής πού γράφτηκε. Διαφορετικά, υπάρχει ο κίνδυνος τα σποκαλυπτικα και προφητικά μέρη του να οδηγήσουν σε παρερμηνείες και πλάνες, όπως ακριβώς έγινε και με την Αγία Γραφή.

Και τούτο γιατί ο άγιος, ζώντας σε υπερ-φυσικές και υπέρ-λογες καταστάσεις, αδυνατούσε να εκφράση με ανθρώπινες λέξεις και σχήματα τις ουράνιες θεωρίες και τα μυστήρια του μέλλοντος αιώνος που τού αποκαλύπτονταν.

Ουρανοβάμων κι αυτός, σαν δεύτερος Παύλος, υπήρξε υπέρχρονος, υπέρχωρος, υπέροχος και ουρανομήκης.

Παύλου το ρήμα και μεταστάς Ανδρέας «ημείς γε μωροί διά Χριστόν» κεκράγει.