Μάχη των Φαρσάλων

 
9 Αυγούστου 48 π.Χ. 

Μάχη των Φαρσάλων: Ο Ιούλιος Καίσαρας καταφέρνει αποφασιστική νίκη εναντίον του Πομπήιου στα Φάρσαλα. Ο Πομπήιος διαφεύγει στην Αίγυπτο.

Η Μάχη των Φαρσάλων (9 Αυγούστου 48 π.Χ.) ήταν μία αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στα στρατεύματα του Καίσαρα και του Πομπήιου κατά τον Ρωμαϊκό Εμφύλιο Πόλεμο. Η Μάχη των Φαρσάλων του 1897 αναφέρεται στη μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων κατά τον Πόλεμο του 1897.

Εισαγωγή

Το έτος 49 π.Χ. κλιμακώθηκε η ένταση που υπήρχε ανάμεσα στον Γάιο Ιούλιο Καίσαρα (περίπου 100-44 π.Χ.) και στον Πομπήιο (106-48 π.Χ.) σε εμφύλιο πόλεμο. Ο Καίσαρας γρήγορα πήρε τον έλεγχο στην Ιταλία και νίκησε τους υποστηρικτές του Πομπήιου στην Ισπανία. Η αποφασιστική μάχη όμως έμελλε να γίνει στην Ελλάδα. Μια πρώτη σύγκρουση στο Δυρράχιο ανάμεσα στον Καίσαρα και τον Πομπήιο ανέδειξε νικητή τον Πομπηίο. Η νίκη αυτή όμως δεν ήταν αποφασιστικής σημασίας.
Οι στρατοί

Οι δυνάμεις του Καίσαρα ανέρχονταν σε 22.000 λεγεωνάριους και περίπου 1.000 ιππείς. Ανάμεσα στους υποστηρικτές του Καίσαρα που πολέμησαν σε αυτή την μάχη ήταν ο Μάρκος Αντώνιος, ο Πούμπλιος Σύλλας, κ.ά.

Οι δυνάμεις του Πομπήιου ανέρχονταν σε 45.000 λεγεωνάριους (11 λεγεώνες) και περίπου 7.000 ιππείς. Ανάμεσα στους υποστηρικτές του Πομπήιου στην μάχη αυτή συγκαταλέγονται οι Λούκιος Δομίτιος Αενόβαρβος, Λαβηινός, κ.ά.
Η μάχη

Τον Αύγουστο του 48 π.Χ., οι δυο στρατοί βρέθηκαν στην Θεσσαλία. Ο Πομπήιος επιχείρησε πρώτος να επιτεθεί στον Καίσαρα και έτσι οι δυο στρατοί βρέθηκαν αντιμέτωποι κάπου κοντά στη σημερινή πόλη των Φαρσάλων στις 9 Αυγούστου. Και οι δυο στρατοί παρατάχθηκαν με το ένα πλευρό τους προς τον ποταμό Ενιππέα, σε σημείο με απότομες όχθες. Ο Πομπήιος βασιζόμενος στην συντριπτική υπεροχή του σε ιππείς, ήλπιζε να υπερφαλλαγγίσει τη δεξιά πτέρυγα του Καίσαρα αφού πρώτα έτρεπε σε φυγή το ιππικό του. Ο Πομπήιος παρέταξε τις λεγεώνες του σε δέκα ζυγούς, λόγω της χαμηλής μαχητικής αξίας των λεγεώνων του σε σχέση με τους εξαιρετικά εκπαιδευμένους και έμπειρους λεγεωνάριους του Καίσαρα.

Πράγματι, το ιππικό του Πομπήιου έτρεψε σε φυγή τους ιππείς του Καίσαρα όμως βρέθηκε αντιμέτωπο με μια αναπάντεχη έκπληξη. Ο Καίσαρας είχε προβλέψει την κίνηση αυτή του Πομπήιου και είχε τοποθετήσει στην δεξιά του πτέρυγα, πίσω από το ιππικό του, 2000 επίλεκτους λεγεωνάριους. Οι λεγεωνάριοι αυτοί, χρησιμοποιώντας ως δόρατα τα ακόντιά τους (λατ. pilum, πίλουμ), κατάφεραν να τρέψουν σε φυγή το ιππικό του Πομπήιου. Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις του Καίσαρα κινήθηκαν γρήγορα για να συγκρουστούν με τις λεγεώνες του Πομπήιου, οι οποίες είχαν παραμείνει ακίνητες. Στην άγρια μάχη που ακολούθησε έβαλε τέλος η επιτυχημένη κυκλωτική κίνηση του σώματος των επίλεκτων λεγεωνάριων. Την στιγμή εκείνη ολόκληρη η παράταξη του Πομπήιου κατέρρευσε και τράπηκε σε φυγή.
Απώλειες

Οι απώλειες στο στρατό του Πομπήιου ανήλθαν σε 15.000 λεγεωνάριους, 24.000 λεγεωνάριοι και 9 αετοί (σύμβολα λεγεώνων) αιχμαλωτίστηκαν. Οι μεγάλες απώλειες στην πλευρά του ηττημένου στις μάχες της αρχαιότητας οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην καταδίωξη που ακολουθούσε την μάχη. Οι απώλειες στον στρατό του Καίσαρα ανήλθαν σε 30 εκατόνταρχους και 200 λεγεωνάριους περίπου.
Επίλογος

Μετά την μάχη αυτή ο Πομπήιος κατέφυγε πρώτα στην Λάρισα και έπειτα στην Αίγυπτο, όπου και τελικά δολοφονήθηκε. Ο Καίσαρας, έγινε απόλυτος κυρίαρχος στην Ρώμη.
ΤοποθεσίαΟ Στράβων, ιστορικός και γεωγράφος, αναφέρει δύο πόλεις, τον Παλαιφάρσαλο και τον Φάρσαλο, στα ιστορικά χρόνια. Η δήλωσή του ότι το Θετίδειον, ο ναός στα νότια της Σκοτούσσης, ήταν «κοντά στους δυο Φαρσάλους, τον παλαιό και τον νέο», ίσως να σημαίνει ότι οι δύο πόλεις δεν ήταν διπλανές. Αν και η μάχη του 48 π.Χ. ονομάζεται η «Μάχη των Φαρσάλων», τέσσερις αρχαίοι συγγραφείς – ο γραφέας του Bellum Alexandrinum (48.1), ο Frontinus (Strategemata 2.3.22), ο Eutropius (20), και ο Orosius (6.15.27) – τοποθετούν τη μάχη κατηγορηματικά κοντά στον Παλαιφάρσαλο. Το 198 π.Χ. ο Φίλιππος E' είχε λεηλατήσει τον Παλαιφάρσαλο (Λίβιου Ab urbe condita 32.13.9). Αν η νέα πόλη είχε βρεθεί διπλανή στην παλαιά, ο Φίλιππος θα είχε λεηλατήσει και τις δυο πόλεις, και ο Λίβιος θα είχε γράψει «Φάρσαλο» αντί για «Παλαιφάρσαλο». Ο Άγγλος ιστορικός F. L. Lucas έχει αποδείξει (Annual of the British School at Athens, No. XXIV, 1919-21) ότι η Μάχη των Φαρσάλων έλαβε χώρα βόρεια του ποταμού Ενιπέως, κοντά στο σημερινό χωριό της Κρήνης (η πρώην Δρίσκολη), και ο Αμερικανός αρχαιολόγος ο John D. Morgan ('Palae-pharsalus – the Battle and the Town', The American Journal of Archaeology, Vol. 87, No. 1, Jan. 1983), υποστηρίζει ότι η Κρήνη είναι χτισμένη στη θέση του Παλαιφαρσάλου, όπου ο αρχαίος δρόμος από τη Λάρισα έβγαινε από τους λόφους στη βόρεια πλευρά της Πεδιάδας των Φαρσάλων.