ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
πηγή :
http://www.nea-acropoli-ioannina.gr/parapsuxologias/oneira-kai-therapeytikh-sthn-arxaiothta.html Αναδημοσίευση απο Νέα Ακρόπολη
ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Σε όλες τις εποχές ο άνθρωπος ενδιαφέρθηκε για τη θεραπεία των ασθενειών με κάθε δυνατό τρόπο. Έτσι πολλοί τρόποι θεραπευτικής αναπτύχθηκαν και θεραπευτές υπήρξαν αρκετοί μέχρι που φτάνουμε στον μεγάλο Ιπποκράτη και το διάσημο γιατρό Γαληνό. Ακόμη είναι γνωστό σε όλους μας ότι υπήρχαν θεοί της Θεραπείας και της Υγείας, με κύριο και σημαντικότερο τον Ασκληπιό, αν και οι κυριότεροι θεοί πάντα είχαν και μια θεραπευτική όψη.
Ένας από τους τρόπους θεραπείας ήταν αυτός μέσω των ονείρων. Κατά τη διάρκεια της Εγκοιμήσεως σε κάποιον ιερό χώρο, ο ασθενής δεχόταν ένα αποκαλυπτικό όνειρο το οποίο του έδειχνε τον τρόπο θεραπείας που έπρεπε να ακολουθήσει. Όμως είναι δυνατόν στα όνειρα να δεχτεί ο άνθρωπος μηνύματα και αλήθειες και μάλιστα για ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως αυτό της υγείας του;
Το όνειρο για μας σήμερα είναι συνώνυμο του φανταστικού και του ανυπάρκτου, γιατί ζούμε σ' έναν κόσμο όπου ο υλισμός και ο ορθολογισμός κρατούν τα ηνία της σκέψης και της δράσης μας. Όμως για τους αρχαίους προγόνους μας -και όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά για όλους τους αρχαίους λαούς της γης- το όνειρο είχε διπλό χαρακτήρα. Μπορούσε να παρουσιάσει ψεύτικες εικόνες είδωλα και φαντάσματα, αλλά και να δείξει αλήθειες και να συμβουλέψει σίγουρα, αν και ίσως μέσω συμβόλων μερικές φορές.
Ήδη ο Όμηρος αναφέρεται σ' αυτή τη διπλή φύση των ονείρων, όταν στην "Οδύσσεια" παρουσιάζει την Πηνελόπη να λέει μετά από ένα όνειρο: (2)
"Γιατί 'ναι των απατηλών ονείρων δύο οι πόρτες.
Η μία είναι από κέρατο κι η άλλη φιλντισένια
κι όσα απ' το φίλντισι περνούν το καλοτροχισμένο
όλα γελούν τον άνθρωπο, χαμένα φέρνουν λόγια.
Και πάλι όσα απ' το κέρατο το σκαλιστό περάσουν
βγαίνουν αλήθεια στους θνητούς εκείνους που τα βλέπουν."
Από τη Βίβλο μάς είναι αρκετά γνωστό το όνειρο του Φαραώ με τις παχιές και τις ισχνές αγελάδες το οποίο του ερμήνευσε ο Ιωσήφ. Όλα τα κείμενα των λαών είναι γεμάτα με αφηγήσεις σημαντικών αποκαλυπτικών ονείρων που βγήκαν αληθινά. Ακόμη στην Αρχαία Ελλάδα τα όνειρα είχαν πολύ μεγάλη σημασία για τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι μάλιστα μέσα από έναν κατάλληλο τρόπο ζωής με σωστή δίαιτα, μουσικά ακούσματα πριν από τον ύπνο, έλεγχο και προσανατολισμό της σκέψης, μπορούσαν να δουν αποκαλυπτικά όνειρα, να επικοινωνήσουν με το υπερπέραν και μάλιστα κατείχαν και ένα σύστημα για να τα θυμούνται. Αποκαλυπτική και σημαντική για τα όνειρα είναι και η τοποθέτηση του μεγάλου Πλάτωνα: (3)
"Όταν όμως ένας άνθρωπος έχει ρυθμίσει τη δίαιτα του με τους κανόνες της υγιεινής και της σωφροσύνης, όταν, πριν παραδοθεί στον ύπνο, ξυπνάει το λογιστικό μέρος της ψυχής του και το θρέψει με καλούς λόγους και σκέψεις και συγκεντρώνει σ' αυτές όλη τη διάνοιά του, όταν χωρίς ούτε να στερήσει ούτε να παραφορτώσει το επιθυμητικό του, του παραχωρεί όσο ακριβώς χρειάζεται για να αποκοιμηθεί και να μην έρχεται να διαταράσσει το καλύτερο μέρος της ψυχής με τη χαρά ή τη λύπη του, αλλά το αφήνει να νιώσει, ότι δεν γνωρίζει από τα περασμένα ή από τα παρόντα ή από τα μέλλοντα. Όταν επίσης αυτός ο άνθρωπος κατευνάσει το θυμοειδές μέρος της ψυχής του και κοιμηθεί χωρίς να έχει την καρδιά του ταραγμένη από οργή εναντίον άλλων. Όταν τέλος καθησυχάζει αυτά τα δύο μέρη της ψυχής κρατώντας άγρυπνο μόνο το τρίτο, όπου εδρεύει η φρόνηση, και έτσι αναπαυθεί, ξέρεις βέβαια ότι τότε το πνεύμα του αγγίζει όσο γίνεται περισσότερο την αλήθεια..."
Όμως ο συμβολικός και αποκαλυπτικός χαρακτήρας των ονείρων συνεχίζει να ισχύει και σήμερα, κόντρα στο μονόπλευρο ορθολογισμό που κυβερνά τη ζωή των περισσότερων ανθρώπων της εποχής μας. Έτσι ο χημικός τύπος του βενζολίου ανακαλύφθηκε χάρη σ' ένα όνειρο, πολλοί μεγάλοι μουσικοί έχουν δηλώσει ότι τις συνθέσεις τους τις άκουγαν πρώτα στο όνειρό τους και ακόμα και η διάσημη συγγραφέας Αγκάθα Κρίστι τις περίπλοκες υποθέσεις των αστυνομικών της διηγημάτων είχε δηλώσει ότι τις έβλεπε στον ύπνο της και τις κατέγραφε το πρωί.
Φαίνεται σίγουρο ότι ο διπλός χαρακτήρας των ονείρων είναι πραγματικότητα. Άλλωστε και οι σκέψεις μας και η δράση της φαντασίας μας καθημερινά δεν είναι το ίδιο; Οι σκέψεις ή θα είναι νοητικά παιχνίδια, πλάσματα τεχνητά του νου χωρίς συγκεκριμένο και χρήσιμο συμπέρασμα, ή θα είναι σωστοί συλλογισμοί με αρχή και λογικό τέλος. Και οι δράσεις της φαντασίας μας ανήκουν στο χώρο της δημιουργικής φαντασίας ή θα είναι χίμαιρες φαντασιοπληξίας, ανώφελα είδωλα αφέλειας, άχρηστες εικόνες χωρίς δομή και αρμονία. Ακόμη και οι πράξεις οι φυσικές που κάνουμε ή είναι σταθερές, σωστές και δημιουργικές ή είναι ανώφελες, περιττές, σκέτη κίνηση χωρίς αντίκρισμα. Φαίνεται ότι ο τριπλός κόσμος Σώματος, Ψυχής και Νου των αρχαίων είναι πραγματικότητα και σε καθέναν από αυτούς οι δράσεις του ανθρώπου έχουν πάντα διπλό χαρακτήρα: Η θα οδηγούν προς τα επάνω ή θα είναι παιδιά της άγνοιας και θα οδηγούν στο λάθος και στη νοσηρή αδράνεια.
Τα όνειρα λοιπόν δεν βρίσκονται έξω από αυτό το πλαίσιο. Και οι αρχαίοι είχαν βρει έναν τρόπο για να δεχτούν στον ύπνο τους τα όνειρα που τους οδηγούσαν σε θεραπείες.
Τι ήταν όμως η Εγκοίμηση και τα εγκοιμητικά ιερά και θεραπευτήρια;
Εγκοίμηση ήταν όλη η διαδικασία του να κοιμηθεί κανείς σ' έναν ιερό χώρο, ώστε να δεχτεί ένα όνειρο αποκαλυπτικό είτε για θεραπευτικούς σκοπούς, είτε για να μάθει για το μέλλον του. Εγκοιμητικά μαντεία υπήρξαν σε όλα τα μέρη του αρχαίου κόσμου. Το ίδιο αρκετά υπήρξαν τα ιερά όπου ο θεραπευτικός χαρακτήρας προεξείχε. Οπωσδήποτε τέτοιο ρόλο έπαιξαν όλα τα Ασκληπιεία αλλά και άλλα ιερά. Η Εγκοίμηση ή Εγκοιμητήριο ήταν ο χώρος όπου ο πιστός ή οι πιστοί έπρεπε να πάνε να κοιμηθούν. Η πίστη οπωσδήποτε έπαιζε σημαντικό ρόλο. Εδώ ας θυμηθούμε και τα λόγια του ίδιου του Χριστού σε ασθενή που θεράπευσε: Πήγαινε, η πίστη σου σ' έσωσε. (4 )
Στην Ελλάδα οι πιο διάσημοι ιεροί χώροι όπου λειτούργησαν εγκοιμητήρια για θεραπευτικούς σκοπούς ήταν το Ασκληπιείο της Επιδαύρου, το Αμφιαράειο του Ωρωπού και το Τροφώνιο Άντρο στη Λιβαδειά. Από όλα τα μέρη της Ελλάδας ασθενείς συνέρεαν στα ιερά αυτά να θεραπευτούν με τη συνδρομή της θεότητας. Έτσι βλέπουμε να υπάρχουν εκεί ερείπια, κυρίως στην Επίδαυρο και στο Αμφιαράειο, τα οποία μαρτυρούν το μεγαλείο που είχαν στην ακμή τους που διάρκεσε αιώνες. Και σήμερα άλλωστε υπάρχουν ναοί όπου κατ' εξοχήν ο κόσμος πηγαίνει για θεραπεία, όπως η Παναγία της Τήνου και η Παναγία της Λούρδης στη Γαλλία.
Ποια ήταν όμως η διαδικασία της Εγκοίμησης;
Αφού έφτανε ο ενδιαφερόμενος στον ιερό χώρο, γινόταν δεκτός από τους ανθρώπους και τους ιερείς του θεραπευτηρίου, στους οποίους ήταν καταμοιρασμένοι οι ρόλοι των διαφόρων λειτουργημά- των του ιερού. Φαίνεται ότι οι ιερείς ήταν γνώστες των διαφόρων περιπτώσεων ασθενειών, αλλά γενικά, αφού γινόταν μια πρώτη "εξέταση" του πάσχοντα, οι γενικές κατευθύνσεις ήταν παρόμοιες: Αρχικά μια σωστή δίαιτα ή και νηστείες, παραμονή και περίπατοι μέσα στους ιερούς χώρους, οι οποίοι ήταν διαμορφωμένοι κατάλληλα ώστε να ξεκουράζουν το πνεύμα των ασθενών. Επαφή με τους λειτουργούς του ναού-θεραπευτηρίου οι οποίοι οδηγούσαν την ψυχή και το νου σε μια ανάταση και ψυχική θεώρηση των πραγμάτων. Γίνονταν εξαγνιστικά λουτρά με κρύο και θερμό νερό.
Η χρήση του νερού και μάλιστα τρεχούμενου ήταν πολύ βασική. Έτσι βλέπουμε να υπάρχουν σε όλα τα ιερά πηγές, ειδικές εγκαταστάσεις, και ό,τι άλλο ήταν απαραίτητο για τη χρήση του νερού. Ακόμη φαίνεται ότι υπήρχε πρόγραμμα με ασκήσεις γυμναστικής και γίνονταν μαλάξεις και επαλείψεις με λάδι του σώματος των ασθενών. Επίσης έπιναν τσάι από διάφορα βότανα αλλά και μείγματα θεραπευτικά διάφορα, τα οποία οπωσδήποτε είχαν θεραπευτική και κυρίως κατευναστική δραστηριότητα, γιατί όλα αυτά προηγούνταν της εγκοίμησης. Μάλιστα μερικές φορές ο άρρωστος γινόταν καλά πριν χρειαστεί να ακολουθήσει η υπόλοιπη διαδικασία.
Aφού λοιπόν είχε προετοιμαστεί κατάλληλα ο άρρωστος και οι ιερείς, εξετάζοντας τα σπλάχνα των ζώων από ορισμένες θυσίες, αποφαίνονταν ότι ο θεός ενέκρινε τη συνέχιση της διαδικασίας, τότε προχωρούσαν παρακάτω. Ο ασθενής έπρεπε να θυσιάσει ένα ζώο και να κοιμηθεί το βράδυ πάνω στο δέρμα του. Η όλη διαδικασία με νηστείες, διαλογισμούς, καθάρσεις, σωστό προσανατολισμό και ψυχής και πνεύματος και ακόμη με συνοδό την πίστη του ασθενή και τις οδηγίες των ιερέων, οδηγούσε τη νύχτα σε ένα αποκαλυπτικό όνειρο. Με διάφορους τρόπους ο θεός, ο οποίος μπορεί και να εμφανιζόταν στο όνειρο του ασθενή, έδειχνε στον ασθενή τον τρόπο και το είδος θεραπείας που έπρεπε να ακολουθήσει. Το πρωί ο άρρωστος έλεγε το όνειρο στους ιερείς και αυτοί το αποκρυπτογραφούσαν. Κατόπιν έφευγε, αφού έκανε μια ευχαριστήρια προσφορά στο θεό. Εδώ ας παρατηρήσουμε ότι η όλη διαδικασία είναι σαμανικού χαρακτήρα. (*)
Οι περιπτώσεις θεραπείας φαίνεται ήταν πάμπολλες και γι' αυτό επί αιώνες τα ιερά άκμαζαν και χιλιάδες αφιερώματα πιστών υπήρχαν σ' αυτά. Συνήθως ήταν ομοιώματα των μελών του σώματος που θεραπεύτηκαν, κάτι που γίνεται και σήμερα στις εκκλησίες μπροστά στις θαυματουργές εικόνες. Στα ιερά αυτά θεραπευτήρια υπήρχαν ναοί του Ασκληπιού ή όποιας άλλης θεότητας ή ήρωα θεραπευτή ήταν αφιερωμένοι -διάφορα κτίσματα με μορφή ξενώνων, κρήνες, άλση, θέατρα, λουτρά και άλλα. Το εγκοιμητήριο ήταν ένα συγκεκριμένο κτίσμα μέσα στο οποίο γίνονταν οι εγκοιμήσεις των ασθενών. Σε κάθε ιερό βέβαια υπήρχαν κάποιες ιδιαιτερότητες. Έτσι στην Επίδαυρο, σύμφωνα με μία εκδοχή, ο άρρωστος οδηγούνταν σε ένα σπειροειδή, υπόγειο διάδρομο κάτω από τον περίφημο θόλο. Δεν είναι γνωστά αυτά τα οποία διαδραματίζονταν εκεί. Στο Τριφώνιο Άντρο ο ασθενής έπρεπε να περάσει μέσα από μία μικρή οπή στο βάθος του άντρου, κρατώντας προσφορές στα χέρια του. Λέγεται ότι μετά του ήταν πολύ δύσκολο να διηγηθεί την εμπειρία του. (5)
Όμως παρά τις ιδιαιτερότητες, παντού όπου υπήρχαν ιερά θεραπείας με εγκοίμηση ο άξονας ήταν ίδιος: ύπνος με στόχο ένα αποκαλυπτικό όνειρο. Ο ύπνος λοιπόν και το όνειρο ήταν το μέσον για τη θεραπεία. Να έχουμε όμως υπόψη ότι πολλές φορές στα αρχαία μυστήρια ο ύπνος ήταν μέσα στο τυπικό και αποτελούσε ένα είδος συμβολικού θανάτου προσωρινού, κατά τη διάρκεια του οποίου ο μυούμενος περνούσε σημαντικές εμπειρίες και μετά επέστρεφε ανανεωμένος, ξαναγεννημένος. (6) Μάλιστα ο μυητικός ύπνος λάβαινε χώρα δίπλα σε πηγές, ποτάμια και γενικά τρεχούμενα νερά, κάτι που το συναντούμε και στα εγκοιμητήρια. Οι εγκοιμήσεις λοιπόν δεν ήταν κάτι τυχαίο, αλλά ένα τμήμα της μυστηριακής γνώσης που χρησιμοποιούνταν προς όφελος του λαού, ο οποίος ενδιαφερόταν να γίνει καλά από τις αρρώστιες.
Έτσι καταλαβαίνουμε ότι οι μυστηριακές γνώσεις -και εδώ συγκεκριμένα όσες είχαν σχέση με την απόκρυφη τότε επιστήμη της Θεραπευτικής- δεν ήταν τόσο αποκομμένες από τον απλό κόσμο, αλλά ήταν στη διάθεση όσων ζητούσαν θεραπεία. Για όσους ήθελαν να προχωρήσουν πιο πέρα, πίσω από τα κατά τόπους ιερά υπήρχαν τα Μυστήρια, τα οποία πρόσφεραν σ' έναν πυρήνα ανθρώπων τη δυνατότητα της Μύησης, δηλαδή του περάσματος σ' ένα ανώτερο επίπεδο συνείδησης, όπως αυτό στο οποίο είχαν φτάσει οι μεγάλοι φιλόσοφοι, τραγικοί ποιητές, πολιτικοί και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι της προκλασσικής και κλασσικής αρχαιότητας. Η εγκοίμηση λοιπόν ήταν ένας "μυητικός" τρόπος θεραπείας (7) που εφαρμοζόταν με επιτυχία στα αρχαία θεραπευτήρια, όταν ακόμη η άσκηση της θεραπείας ήταν ιερό λειτούργημα και όχι κερδοφόρο επάγγελμα όπως είναι σήμερα.
Σημειώσεις
(2) Ομήρου "Οδύσσεια" Τ 560-565
(3) Βλέπε Πλάτωνος "Πολιτεία", Κεφ. Θ 571 d,e
(4) Κατά Λουκάν 17,19
(5) Μια τέτοια εμπειρία αφηγείται ο Πλούταρχος στο βιβλίο του "Περί του
Σωκράτους δαιμονίου". Είναι ο περίφημος μύθος του Τιμάρχου.
(6) Βλέπε Παναγή Λεκατσά "Φαιακία" (οι δύο ύπνοι του Οδυσσέα, σελ. 88)
* Βλέπε Μιρσέα Ελιάντ "Σαμανισμός" Εκδ. Χατζηνικολή
(7) Βλέπε Walter Burket "Αρχαίες Ελληνικές Θρησκείες" Εκδ. Καρδαμίτσα
** (Το ότι είχαν σχέση με τα μυστήρια οι θεραπείες αυτές το δείχνει ακόμη η θυσία προς τιμήν του Ασκληπιού στην Επίδαυρο, κάτι που γινόταν και στα Μυστήρια της Ελευσίνας: ο υποψήφιος μύστης θυσίαζε ένα χοιρίδιο, σύμβολο της ακάθαρτης γήινης προσωπικότητας την οποία έπρεπε να ξεπεράσει.)
Μ. Κ
Το παρόν άρθρο προέρχεται από τον ιστότοπο του
www.esoterica.gr Joomla SEF URLs by Artio
περισσότερα στο σύνδεσμο
