Τζάκσον Πόλοκ

 

11 Αυγούστου 1956  πέθανε: Τζάκσον Πόλοκ Αμερικανός ζωγράφος

Ο Τζάκσον Πόλοκ (Paul Jackson Pollock, 28 Ιανουαρίου 1912 – 11 Αυγούστου 1956) ήταν Αμερικανός ζωγράφος και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Αποτελεί έναν από τους μείζονες αλλά και δημοφιλέστερους ζωγράφους της Αμερικής.

Ο Πόλοκ γεννήθηκε στο Κόντυ του Ουαϊόμινγκ και μεγάλωσε στην Αριζόνα. Η οικογενειακή του κατάσταση κατά τα νεανικά του χρόνια περιγράφεται ως ιδιαίτερα περίπλοκη, με συχνές μετακινήσεις σε διάφορες πόλεις και πολιτείες της Αμερικής.

Το 1929 εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου σπούδασε ζωγραφική κοντά στον Τόμας Χαρτ Μπένσον. Τα πρώτα έργα του Πόλοκ θεωρούνται επηρεασμένα από τους Μεξικανούς ζωγράφους Νταβίντ Αλφάρο Σικέιρος και Ντιέγο Ριβέρα, ωστόσο μετά από την πρώτη του επαφή με έργα του Πικάσο και των υπερρεαλιστών, οι πίνακες γίνονται περισσότερο συμβολικοί. Επιπλέον – πιθανά και λόγω του γεγονότος ότι έπασχε από κατάθλιψη την οποία προσπαθούσε να αντιμετωπίσει μέσω της ψυχανάλυσης – είναι επηρεασμένος από τις ψυχολογικές θεωρίες του Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Τα έργα του της περιόδου 1938-1944 είναι βασισμένα σε αυτές, αν και δεν τυγχάνουν θετικής κριτικής.

Το 1944 παντρεύεται την – επίσης ζωγράφο – Λη Κράσνερ και ένα χρόνο αργότερα μετακομίζουν στο Λονγκ Άιλαντ. Η Κράσνερ εργάζεται για τη συντήρησή τους, ενώ ο Πόλοκ αφοσιώνεται ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Την περίοδο αυτή, η οποία θεωρείται από τις δημιουργικότερες για τον Πόλοκ, επινοεί την τεχνική του dripping. Οι τεχνικές που αναπτύσσει καλούνται συχνά και με τον ευρύτερο όρο action painting. Παρά τον φαινομενικά τυχαίο χαρακτήρα που εμπεριέχεται στην τεχνική του, ο Πόλοκ επεξεργάζεται σχολαστικά τους πίνακές του, οι οποίοι αποτελούν ως επί το πλείστον αφηρημένες συνθέσεις μεγάλων διαστάσεων (murals).

Οι πρώτοι πίνακες που ακολουθούν την τεχνική του dripping εκτίθενται για πρώτη φορά το 1948, στην Betty Friedman Gallery και τυγχάνουν καθολικής καλλιτεχνικής αναγνώρισης, αλλά και μεγάλης εμπορικής επιτυχίας. Το περιοδικό Time φιλοξενεί εκτενές άρθρο για τον Πόλοκ το 1951, χαρακτηρίζοντάς τον ως τον "μεγαλύτερο εν ζωή Αμερικανό καλλιτέχνη". Οι πίνακες του Πόλοκ μετά το 1951 διαφοροποιούνται και χαρακτηρίζονται από περισσότερο σκοτεινά χρώματα.

Η καλλιτεχνική πορεία του Τζάκσον Πόλοκ διακόπηκε απότομα, καθώς σκοτώθηκε το 1956 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και ενώ, σύμφωνα με πολλές ενδείξεις, οδηγούσε μεθυσμένος.

Η τεχνική ντρίπινγκ

Κατά την τεχνική αυτή ο Πόλοκ τοποθετούσε στο έδαφος τον καμβά και έσταζε με χαοτικό τρόπο τη μπογιά πάνω του. Λόγω της ιδιαιτερότητας του ζωγράφου, τα δημιουργήματά του αποκτούσαν φράκταλ δομή και θεωρείται σχεδόν αδύνατο να αναπαραχθούν από μιμητές, καθώς αντανακλούν την ιδιαίτερη εσωτερική δομή του Πόλοκ. Ο βαθμός πολυπλοκότητας μάλιστα των έργων του, που εμφανίζουν αυτή την ιδιαίτερη συμμετρία κλίμακας, μετράται με τη φράκταλ διάσταση (κατόπιν επεξεργασίας με υπολογιστή) η οποία αυξάνει συνεχώς από κάθε έργο του στο επόμενο, αντικατοπτρίζοντας την ίδια την εξέλιξη του καλλιτέχνη.
Διαφωνίες για τα φράκταλ

Η άποψη ότι ο Πόλοκ με τον τρόπο που ζωγράφιζε είχε τη δυνατότητα να δημιουργεί πίνακες με δομή φράκταλ, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1999 από ερευνητές του Πανεπιστημίου του South Wales της Αυστραλίας. Δουλεύοντας πάνω στο Νο. 11, 1952, κατάφεραν να απομονώσουν τα διαφορετικά στρώματα χρώματος και έδειξαν ότι το κάθε στρώμα αντιστοιχεί σε ένα σχήμα φράκταλ, και ως τούτου όσο αυξάνουν τα στρώματα, τόσο αυξάνει και ο βαθμός πολυπλοκότητας του έργου. Έκτοτε πολλές ερευνητικές ομάδες έχουν ασχοληθεί με το θέμα, ενώ έχει υποτεθεί ότι μπορεί να γίνει έλεγχος αυθεντικότητας των έργων του Πόλοκ με τη χρήση ανάλυσης φράκταλ. Πρόσφατα, εφαρμόστηκε με επιτυχία η διάκριση αυθεντικών Πόλοκ από έργα δημιουργών που έχουν εμπνευστεί από αυτόν με ποσοστό επιτυχίας 93% (σε σύνολο 26 πινάκων), ωστόσο τα φράκταλ δεν αποτέλεσαν το μόνο στοιχείο διαφοροποίησης.

Η προσπάθεια να αναδειχθούν τα φράκταλ σε κυρίαρχο στοιχείο της ζωγραφικής του Πόλοκ έχει συναντήσει αρκετή δυσπιστία από τους ερευνητές, καθώς πολλές καθόλα συνηθισμένες φυσικές διεργασίες όπως η απλή πτώση ενός υγρού είναι φράκταλ. Το 2007, ερευνητές από το Case Western Reserve University έδειξαν ότι ακόμα και ερασιτεχνικά ελεύθερα σκίτσα μπορούν να αποτελούν φράκταλ σύμφωνα με τα κριτήρια που τέθηκαν από προηγούμενους ερευνητές, χωρίς ωστόσο να έχουν καμία καλλιτεχνική αξία.