ΕΛΛΗ

Στις 15 Αυγούστου του 1940, και περί ώρα 08:30' λίγο πριν τη λιτάνευση της ιερής εικόνας, και ενώ στη προκυμαία υπήρχε ήδη πολύς κόσμος , υποβρύχιο" εν καταδύσει " πλησίασε τον θαλάσσιο χώρο εξαπολύοντας τρεις τορπίλες κατά του ευδρόμου ΕΛΛΗ, εκ των οποίων μόνο μία έπληξε αυτό, προκαλώντας έκρηξη στο μηχανοστάσιο και πυρπόληση των δεξαμενών πετρελαίου, με 9 νεκρούς και 24 τραυματίες.

 Οι δε άλλες δύο τορπίλες αστόχησαν και εξερράγησαν στη προκυμαία χωρίς ευτυχώς να προκαλέσουν θύματα. Παρά τις προσπάθειες όμως που κατέβαλε το πλήρωμα τελικά το ΕΛΛΗ βυθίστηκε περίπου μία ώρα μετά στις 09:45΄ και το πλήρωμα αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει πηδώντας στη θάλασσα.

Για καλή τύχη των τραυματισμένων ναυαγών, στην περιοχή βρίσκονταν τα αλιευτικά σκάφη ΠΡΟΠΟΝΤΙΣ και ΕΛΕΝΗ, ιδιοκτησίας Μιχάλη Σπυρ. Πετυχάκη. Αψηφώντας τον κίνδυνο της αναμενόμενης εκρήξεως της Έλλης, ο Καπετάν Μιχάλης Πετυχάκης έδωσε σήμα στα σκάφη του να προσεγγίσουν και να περισυλλέξουν 24 τραυματίες ναυαγούς προτού υπάρξουν περισσότερα θύματα. Για την ηρωική του πράξη τιμήθηκε μαζί με το πλήρωμα του από τον Βασιλιά Γεώργιο και την Ελληνική κυβέρνηση με Τιμητική Ευαρέσκεια.

Στη συνέχεια το υποβρύχιο απομακρύνθηκε χωρίς να καταστεί γνωστή η ταυτότητά του. Από την έρευνα που διενεργήθηκε στη συνέχεια από πραγματογνώμονες αξιωματικούς του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, επί των θραυσμάτων των τορπιλών που είχαν εκραγεί στη προκυμαία, διεπιστώθη αμέσως ότι επρόκειτο για ιταλικές τορπίλες.

Η τότε ελληνική κυβέρνηση (του Ι. Μεταξά) τήρησε απόλυτα μυστική την πραγματογνωμοσύνη εκείνη, (η οποία τελικά δημοσιεύτηκε με φωτογραφίες δύο ημέρες μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, δηλαδή στις 30 Οκτωβρίου του 1940), αλλά και με ταυτόχρονη απαγόρευση στον τύπο για οποιοδήποτε υπαινιγμό εθνικότητας του υποβρυχίου. Παρά ταύτα όμως από την πρώτη στιγμή η ελληνική κοινή γνώμη ουδεμία αμφιβολία έτρεφε περί της εθνικότητας των υπευθύνων.

Ο τότε πρέσβης της Ιταλίας στην Αθήνα κόμης Εμμανουέλε Γκράτσι στα απομνημονεύματά του αλλά και σε ενυπόγραφο άρθρο του που δημοσίευσε η ιταλική εφημερίδα "Τζιορνάλε ντελ Ματτίνο" (φ. 19-8-1945) αποκαλύπτει ότι αν και η Ιταλία ουδέποτε ομολόγησε επίσημα την άνανδρη και "πειρατική" εκείνη πράξη υποβρυχίου της, εν τούτοις το υποβρύχιο ήταν ιταλικό που διατάχθηκε να κινηθεί επί τούτου από την ιταλική βάση υποβρυχίων Λέρου κατά διαταγή του Γενικού Διοικητή Δωδεκανήσου Ντε Βέκι, που ήταν μέλος της φασιστικής τριανδρίας, που γνώριζε ότι εθιμικά στην Τήνο την ημέρα αυτή θα υφίστατο ελληνικό πολεμικό πλοίο. Έτσι απέπλευσε το υποβρύχιο στο οποίο μετά και από μια αεροπορική αναγνώριση δόθηκε η εντολή του τορπιλισμού. Βέβαια ο Ντε Βέκι ενήργησε κατ' εντολή του ίδιου του Μπενίτο Μουσολίνι.

Στο σημείο αυτό ο κόμης Γκράτσι δίνει ακόμη μια εξήγηση της αψυχολόγητης εκείνης ενέργειας του Μουσολίνι που πολύ πιθανόν να οφειλόταν σε δική του τηλεγραφική του αναφορά που είχε υποβάλει από την Αθήνα, στο ιταλικό υπουργείο εξωτερικών, δύο ημέρες πριν, στις 13 Αυγούστου, κατά την οποία ο Γκράτσι βεβαίωνε ότι η ελληνική κυβέρνηση (σύμφωνα με άποψη του Ι. Μεταξά) δεν μπορεί να λάβει θέση ενάντια της Αγγλίας που ήδη κυριαρχεί στην Ανατολική Μεσόγειο. Το τηλεγράφημα αυτό, πάντα κατά τον Γκράτσι, πιθανόν να το διάβασε ο Μουσολίνι στο Παλάτσο Βενέτσια την ίδια ημέρα το βράδυ ή το πολύ την επομένη το πρωί και του προκάλεσε έκρηξη παραφοράς δίνοντας αμέσως εντολή στον Ντε Βέκι να αποδείξει αμέσως στον Μεταξά "ποιος είχε πράγματι την κυριαρχία της Ανατολικής Μεσογείου" . http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%88%CE%BB%CE%BB%CE%B7_%CE%99_%28%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C%29 

 Il 15 agosto 1940, e intorno alle 08:30 poco prima della processione della santa icona, e mentre c'era già molta gente in banchina, un sottomarino "in picchiata" si avvicinò alla zona di mare, lanciando tre siluri contro la nave HELLI , di cui solo uno ha colpito questo, provocando l'esplosione della sala macchine e l'incendio dei serbatoi dell'olio, uccidendo 9 persone e ferendone 24. Gli altri due siluri mancarono ed esplosero in banchina senza causare vittime. Tuttavia, nonostante gli sforzi dell'equipaggio, l'HELLI alla fine affondò circa un'ora dopo alle 09:45 e l'equipaggio fu costretto ad abbandonarlo gettandosi in mare. Fortunatamente per i naufraghi feriti, in zona si trovavano i pescherecci PROPONTIS ed ELENI, di proprietà di Michalis Spyr. Petichakis. Sfidando il pericolo dell'eruzione prevista dell'inferno, il capitano Michalis Petyhakis fece segno alle sue barche di avvicinarsi e raccogliere 24 naufraghi feriti prima che si verificassero altre vittime. Per il suo atto eroico fu onorato insieme al suo equipaggio da re Giorgio e dal governo greco con una richiesta onoraria. Il sottomarino si è quindi allontanato senza che la sua identità fosse resa nota. Dall'indagine successivamente svolta da esperti ufficiali della Regia Marina greca, sui frammenti dei siluri esplosi in banchina, si è subito appurato che si trattava di siluri italiani. L'allora governo greco (di I. Metaxas) tenne completamente segreta quella perizia (che fu finalmente pubblicata con fotografie due giorni dopo l'inizio della guerra greco-italiana, cioè il 30 ottobre 1940), ma anche con un contestuale divieto di la stampa per qualsiasi accenno alla nazionalità del sottomarino. Tuttavia, fin dal primo momento l'opinione pubblica greca non ha avuto dubbi sulla nazionalità dei responsabili. L'allora ambasciatore d'Italia ad Atene, il conte Emmanuele Grazzi, nelle sue memorie e in un articolo firmato pubblicato dal quotidiano italiano "Giornale del Mattino" (n. 19-8-1945) rivela che, sebbene l'Italia non abbia mai confessato ufficialmente il vile e la "pirateria " quell'atto del suo sottomarino, anche se il sottomarino era italiano a cui fu ordinato di muovere su questo dalla base sottomarina italiana di Leros per ordine del comandante in capo del Dodecaneso De Vecchi, che era membro della triade fascista, che sapeva che di solito a Tinos il giorno in cui sarebbe stata una nave da guerra greca. Così il sottomarino salpò e dopo una ricognizione aerea fu dato l'ordine di silurare. Naturalmente De Vecchi agì per ordine dello stesso Benito Mussolini. Il conte Grazzi, a questo punto, fornisce l'ennesima spiegazione dell'azione irrazionale di Mussolini, dovuta molto probabilmente alla propria relazione telegrafica che aveva presentato da Atene al Ministero degli Affari Esteri italiano, due giorni prima, il 13 agosto, in cui Gratchi confermava che il governo greco (secondo l'opinione di I. Metaxas) non può prendere posizione contro l'Inghilterra, che già domina il Mediterraneo orientale. Questo telegramma, sempre secondo Grazzi, fu letto probabilmente da Mussolini a Palazzo Venezia quello stesso giorno la sera, o al più tardi la mattina dopo, e lo fece andare in delirio, ordinando subito a De Vecchi di dimostrarsi subito a Metaxas "che ha davvero avuto il predominio del Mediterraneo orientale"