4 Αυγούστου 1875

Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν σε φωτογραφία του Θώρα Χάλλαγγερ το 1869

Πεθαίνει ο Δανός μυθιστοριογράφος Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (Hans Christian Andersen), περίφημος συγγραφέας παιδικών παραμυθιών.

Γεννήθηκε στο Οντενζε της Δανίας από φτωχούς γονείς και μεγάλωσε με πολλές στερήσεις, σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο αφηγήσεις θρύλων και παραμυθιών, πράγμα που τον έκανε ευφάνταστο και ονειροπόλο.

Από τον πατέρα του, κουρασμένο στρατιώτη των ναπολεόντειων πολέμων, άκουγε πολεμικές ιστορίες και απίστευτα περιστατικά της ζωής σε διάφορους τόπους, ενώ η γιαγιά του και οι απλοϊκές γυναίκες της γειτονιάς ύφαιναν γύρω του έναν ιστό δεισιδαιμονιών, ονείρων και θαυμάτων, φόβων και τιμωριών, που τον επηρέασαν σε όλη τη ζωή του όπως και στη δημιουργία του. 

Οι καλλιτεχνικές ανησυχίες του ήταν πολλές και πρώιμες. Παιδί ακόμα, στο χωριό του φτιάχνει ένα κουκλοθέατρο και αρχίζει να γυρνάει μ’ αυτό στους δρόμους διασκεδάζοντας και καταπλήσσοντας μικρούς και μεγάλους. Μόλις στα δεκατέσσερα, χωρίς καν να έχει τελειώσει το Δημοτικό, πηγαίνει στην πλούσια Κοπεγχάγη, κέντρο μεγάλης καλλιτεχνικής άνθησης, διεκδικώντας μια θέση στο βασιλικό θέατρο! Θα χρειαστεί να τελειώσει κανονικά το σχολείο, να φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο, να δοκιμάσει το ταλέντο του στο θεατρικό έργο, στην ταξιδιωτική λογοτεχνία και στο μυθιστόρημα, προτού ανακαλύψει το μεγάλο του χάρισμα στο Παραμύθι (1835 η πρώτη έκδοση της συλλογής του «Παραμύθια και Ιστορίες»), που θα τον κάνει διάσημο και ξεχωριστό ανάμεσα στους δημιουργούς της εποχής του και θα του χαρίσει στη συνέχεια μια αναγνώριση πέρα από το θάνατο.

Και πράγματι, τα παραμύθια του εξακολουθούν να είναι πασίγνωστα όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Αφρική και στην Ασία – στην Ιαπωνία ιδιαίτερα – αν και ο ΙΘ’ αιώνας του ρομαντισμού έχει προ πολλού αντικατασταθεί από εποχές άλλων αισθητικών και κοινωνικών αξιών.

Ποιο είναι το χαρακτηριστικό που κάνει τα κείμενα του Άντερσεν αγαπητά σε μικρούς και μεγάλους, σε τόσους διαφορετικούς τόπους και πολιτισμούς;

Η γραφή του Άντερσεν έχει ένα βαθύ λυρισμό, μια ποίηση που αγγίζει την ψυχή. Ο Άντερσεν μιλάει για τη μοναξιά και την απόρριψη, για την ανάγκη για αγάπη και φιλία, αναδείχνει την ομορφιά των αληθινών πραγμάτων, των αληθινών αισθημάτων, ενώ συγχρόνως, κοροϊδεύει τις συμβατικότητες, σατιρίζει ανελέητα και γελοιοποιεί αδιάκοπα την εξουσία. Το φτωχό παιδί που κάποτε έπαιζε με τα λασπόνερα έφτασε να πίνει τη σοκολάτα του με τη βασίλισσα, αλλά αυτό δεν τον έκανε να αλλάξει σε τίποτα ούτε τη γραφή του ούτε και τη γλώσσα του. «Οι μόνοι αληθινά ευγενείς είναι οι ευγενείς του πνεύματος. Οι άλλοι είναι τσαρλατάνοι» δε δίστασε να απαντήσει σε έναν αριστοκράτη που τον ειρωνεύτηκε.

Ο Άντερσεν μιλάει, άλλοτε με σπαραγμό, άλλοτε με λεπτό χιούμορ, για τον έρωτα και για την υποκρισία, για τη θυσία και για την ανοησία, για παγερές βασίλισσες και τρυφερές σειρήνες, όπως και για τα πιο απλά, καθημερινά και ασήμαντα πράγματα -για τη σακοράφα, για το φανάρι του δρόμου, για τη ματαιόδοξη βασιλοπούλα που περιφρονούσε την τέχνη, ή για τον αμόρφωτο καλικάντζαρο που γοητεύτηκε από την ομορφιά ενός βιβλίου.

«Τα παραμύθια μου είναι τόσο για τους μεγάλους όσο και για τα παιδιά.

Τα παιδιά στην αρχή καταλαβαίνουν μόνο το δευτερεύον, αλλά σαν ωριμάσουν, καταλαβαίνουν το σύνολο».

Τα παραμύθια του Άντερσεν έχουν το προνόμιο που χαρακτηρίζει όλα τα καλά έργα της παιδικής λογοτεχνίας. Μεγαλώνουν μαζί με τον αναγνώστη τους και τον συντροφεύουν πιστά σε όλες τις στιγμές της ζωής του.

Από τα πιο γνωστά παραμύθια του Άντερσεν είναι: «Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά», «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Το αηδόνι», «Η μικρή σειρήνα», «Ο γενναίος μολυβένιος στρατιώτης», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Η Τοσοδούλα», «Το Ασχημόπαπο», «Η βασίλισσα του χιονιού».

Πηγή: Ριζοσπάστης